METAMORFOSA

Harian Banyumas pada usia 2 tahun (atas), dan penampilan banner pada usia 3 tahun.

DOPOKAN

Obrolan gaya Banyumasan, mengangkat aneka ragam topik yang sedang hangat di masyarakat.

UJARE KANCA BATIR

Uneg-uneg pembaca Harmas melalui SMS.

GEGER MOWER

Berita-berita ringan yang dikemas dalam bahasa Banyumasan. Unik dan segar.

SENGGAK

Kritik atau sentilan dengan gaya menggelitik dalam format bahasa Banyumasan.

Friday 13 November 2015

Parikan Banyumasan

PARIKAN  niku isine meh sami kaliyan wangsalan.Nggih niku wonten pangunek-uneke. Bentenipun pangunek-unek teng parikan gampil dipun ngertosi. Menawi wangsalan madosi pangunek-unek Mandan mikir semendhing. Margi wangsalan wonten capeyan, wonten bedhekan,ugi mboten deblakakena.
Parikan teng Banyumasan utawi parikan Banyumasan kathahe isinipun mambu-mambu prenes. Saged ugi prenes.
Niki contone:
Andheng- andheng neng ngiso lambe
Aja mandeng ana sing duwe.
Pangunek-uneke : Saged ugi tiyang niku ngelingaken. Napa niku tiyang jaler, napa tiyang estri, ingkang ngelingaken, kon aja mandeng, anu wis ana sing duwe. Saged ugi ingkang ngelingaken tiyang estri, sing kepengin dadi tagone. Niki purajatian grumbul muncu tagone niku pacare (sanikine)
Pangunek-unek sepisanan pangeling- eling,maksude, ngelingaken . Salajenge pangunek – unek pendidikan . teng parikan niki ketingale ingkang dipun pandeng tiyang estri, ingkang mendeng tiyang jaler.
Pendidikan nipun tiyang mandeng sanes tiyang estrine, sanes tagone ( pacare ), niki mengkin mbok sing gadhah tiyang estri niku jengkel.Niki mengkin dadhos sadhumuk bathuk . Piraha ora mburi kerine bisa bratayuda.
Pengunek – unek selajenge saged ugi tiyang niku cemburu . Tiyang jaler, tiyang estri sami mawon nggadhahi raos cemburu. Pangunek – unek selajenge anu usaha. Mbok sinawane sing de pandeng niku esih legan, banjur gelem dadi tagone .Kathahe tiyang – tiyang jejodhohan niku saking tagon – tagonan riyin.
Selajenge niki sing madan mbebehi . Nyawang tiyang napa jaler – napa estri ngge hiburan. Angger tiyang jaler nampi julukan ” mata keranjang ”.niku antawise gosekan pengunek – unek parikan  ingkang kaserat wau.
Napa kirane namung niku gosekane , lah nggih mboten. Mangga angger ajeng degoseki malih. Degoseki saking periode sastra, saking rakitaning tembung ( untaean kata ). Menapa kalebet Basa Kawi/ Jawa Kuna, Jwa Baru, Jawa Jejeg, Jawa miring, Jawi tengahan, Jawi jaman Islam, lan sanese.
Mpun saniki gentos goseki basa Sastra teng Pedhalangan. Maksude pedhalangan Banyumasan. Ingkang namine basa sastra pedhalangan, pundi mawon krongkongane sami, nggih niku : basa sastra janturan / candra , pocapan, antawacana,lajeng sulukan.
Niki maksude basa – sastra teng padhalangan , menawi teksihwonten dhalang, kayonge mboten badhe mua, utawi punah.Jane nggih mboten naming dhalang, nggih dhalang sapenayagane, gampile nggih kru dhalang, sa pandhemene, niku dados tiyang penyangga lestarinipun basa –sastra Jawa.Nggih Jawa napa mawon, anut teng pundi dhalang – dhalang niku manggen. Deneng kados niku, lah kantenan nggih.Dhalang teng pundi mawon, dhalange sinten mawon, menawi saweg manggung, utawi ndhalang, basa sastra ingkang denggenggih basa ibu, utawi basa daerah.
Dhalang Banyumasan basa daerahipun nggih basa Jawi teng Banyumas. Lah niki ingkang dipun kajengaken dhalang sa krune, klebet penggemareniku dados tiyang penyangga lestantunipunbasa Sastra Jawi Banyumasan. Lah angger dhalange mboten nate kangge niku tah urusan nasib. Senajan mekatena manungsa dipun wenangaken usaha. Pripun carane supadose dhalange pajeng.
Pamrayoga kula, dhalang kepengin pajeng sepisanan usaha ngelmu pedhalangan de kuwasani. Melahi sakin basa sastra , lajeng cekelan (sabet ), iringangan, sanggit, sambung rapet antawacana ( ngomonge wayang siji-sijine ), sugih crita lan sanese niku de kuwasani. Salajenge saged nyenengaken pandhemen, utawa sugih ngelmu, daya tarik. Niki menawi teng “ ilmu tata teknis pentas “ namine preporation “ ( ilmu daya tarik wiwit sekang persiapan dumugi pungkasaning pentas ) Gamblange menawi pakeliran, melahi saking gendhing-gendhing talu dumugi tanceb kayon.
Sedayane saged narik kawigatosan pandhemen, utawi penonton ugi ngertos ngelmu sosial , budhaya, tanggap dhateng suasana ingkang saweg lumampah  manut jaman kelakone. Gamblange ampos ngantos keri jaman.
Salajenge ngathahaken srawung, seduluran, sugih sedulur kanca-batir, ora ketang setunggal – kalih onten sing melas . Angger kanca – batire atusan , mbok sinawane puluhan wonten sing melas.Kanca -batir ewon , sinten ngertos atusan kanca -batir sami melas. Pog-pogane dadhi dhalang payu. Sering detanggap namine dhalang laris . Ngomong si gampang. Wonten dhalang inking maca seratan niki , mangsuli kaya niku. Angger wonten nggih niku sebabe dadi padha ora payu, sebab moh nampi saran. (Darkam AS)

Wis demuat nang Harmas 12 November 2015

Thursday 5 November 2015

Aja Kelalen Basane Dhewek

ORA kaya biasane, bubar sholat Subuh Blokeng durung metu sekang senthong. Mangkane biasane angger arep mangkat sekolah, mbukaki kekeb nggolet panganan sing kena deplok. Ningen esuk kuwe, awit uput-uput, wis sinau ndrememel.
Gole ngapalaken seru pisan kaya wong lagi pidato: “Pegawe padha rapat jenenge meeting. Esuk-esuk padha kandhahan arane coffee morning. Pejabat nampa rakyate, sebutane open house...”
Banget ruwinge, biyunge banjutan ndhodhog lawang senthong, ngemutaken lamona wis awan durung sarapan acan-acan. “Mengko gole mangkat kebuntrak-buntrak ketungkul pidhatoan bae,” jere biyunge.
Blokeng mbukak lawang karo mesem: “Good morning, Yung. Good morning, Bapane!”
“Bocah lagi kesambat apa jane.” Biyunge ngaruh-aruhi.
“Pancen biyunge ora ngerti globalisasi. Siki jamane bocah sekolah kudu pinter ngomong Inggris,” semaure Blokeng kambi jungkatan.
“Globalisasi kena bae, ningen aja kelalen Sumpah Pemuda 28 Oktober. Satu basa basane dhewek basa Indonesia,” welinge bapane.
“Iya pancen. Bocah sekolah siki, kawit TK, SD, SMP, apa maning SMA, angger ketemu gurune ya padha mornang-morning basa inggrisan,” jere biyunge kambi nata sarapan. “Ora susah kuwatir, Bapane-Biyunge. Pokoke, satu nusa, satu bangsa, dan satu bahasa Indonesia,” omonge Blokeng maning.
Bapane kelingan nalika Bung Karno ngglorakaken semangat nasionalisme nang tahun sewidakan, tanggapan masrakat gedhe pisan. Jeneng sing mambu basa asing padha degenteni. Acara dansa-dansi sing dudu kebudhayane dhewek deganti tari pergaulan Srampang Dua Belas.
“Toko-toko neng Praketa sing kurang rasa Indonesia-ne uga pada ganti aran. Neng pojok alun-alun ganu ana foto Johnson, banjutan deganti dadi foto Pemuda. Toko Paris duweke wong India sing dodolan cita, ganti jeneng dadi toko Laris.” Bapane crita.
“Iya ganu ana bioskup telusing ana neng Purwokerto yakuwe Gloria dadi Srimaya, Elita dadi Nusantara, banjutan Capitol ganti jeneng dadi bioskup Garuda,” ujare biyunge.
Kambi mbatari sarapan, bapane aweh piwulang maring anake lanang. Jere siki wong wis padha kelalen maring basane dhewek, basa banyumasan. Bocah sekolah isin ngomong Banyumas mbok dearani bocah ndesa.
Semana uga wong tuwa, akeh sing ninggalaken basa Banyumas merga jere ora miyayeni. Basane wong ndhep-ndhepan utawa basane kuli kaya bapane Blokeng sekanca batir. Mulane angger ora nana sing gelem nguri-uri ya bisa ilang, wong siki bae wis padha kelalen.
Rong dina maning warga Banyumas agep mengeti Hari Sumpah Pemuda. Neng dina sing apik kiye, kena nggo pengeling-eling magreh padha bareng-bareng ngomong banyumasan.
Aja ngasi pemuda Banyumas isin ngomong apa sinau basa banyumasan. Mbokan padha kelalen maring basane dhewek. Krungu piwelinge bapane, Blokeng janji ora arep gagah-gagahan ngomong inggris-inggrisan maning. (06)


Wis demuat nang Harmas 10 Oktober 2015

Sastra Lesan nggo Sarana Ngritik

KIYE mligine para seniman , utawa budhawan, kena nggo nambah , utawa nemokena inspirasi. Dadi srana nambah daya –cipta. Angger nang pedhalangan daya-cipta, sering dearani “ sanggit “. Dhalang sugih sanggit ora kurang lakon.Ora bingung ngadepi swasana, utawa kahanan. Umpane mayang meng daerah Kauman, sanggite bedha karo mayang nag daerah pasar. Kaya kuwe sebanjure.
Urung ngadepi penayagane sanggite dhalang sing kudu ngukur kemampuan penayagan. Iringan gendhing-gendhinge, manut kemampuan penayagan. Kuwe angger detanggap sing teka mung dhalange. Sindhen, penayagan sekang daerahe sing nanggap.
Angger detanggap penayagan kumplit rombongan dhalang ya ora masalah. Sagendhinge. Ari padha teles soten. Apa-apa aja seneng nyonto, mbuang sing wis ana. Maksude penayagan moh nggarap gendhingane dhewek, nirune sekang daerah liya. Rumangsane jere gengsi.
Nggarap gendhinge dhewek bae urung mesthi jegos, ngomonge gengsi. Kiye ora jeneng menging. Teyeng kesenian dhaerah liya, kena-kena bae, ningen aja ngilangena keseniane dhewek. Sing genah banget pancen nang nggon pedhalangan.
Angger ebeg, lengger, apa maning saliyane pedhalangan.Kuwe ajege nganggo duweke dhewek. Ya iringane, sandhangane, urung terpengaruh daerah liya. Ningen ya kuwe, gendhing-gendhing Banyumasan tuli akeh. Sing detakokena mung siji. Loro ajeg. Mudheng mulek eling-eling. Gendhing liyane detokena. An rindhing tugel, Pisang -balik,  Renggong Manis, pacul gowang. Angleng, gunungsari kalibagoran, esih akeh maning. Mbok gendhing-gendhing pada detokena.
Masyarakat ngertine angger gendhing Banyumasan, Eling-eling, Kicik Ricik, Bendrong kulon wis. Kuwe bae masyarakat sing seneng, utawa sing pedhuli.Mulane sedulur-sedulue seniman pengrawit, melu titip, gendging-gendhing Banyumasane padha detokena, aja mung siji-loro. Iya ari gonta ganti. Perlune nggo nglestarekna uga nggo ngembangna gendhing-gendhing nggone dhewek.
Masyarakat duwe kewajiban mbantu pemerintah manut kadewasane.Kecaba kuwe masyarakat karepe padha kepengin usul maring pemerintah. Malah ana sing keliwat. Saran-usule urung detampa, padha ora sranta. Banjure padha demo. Wong demo angger ora terkendali suwe-suwe guli ngomong ngabangaken kuping.
Mulane fungsi sastra lesan sing nomer 5 kiye, nggo ngalusaken umpane kepeksa masyarakat padha ngritik pemerentah. Ora angger-angger ngomong , ningen ngomong sing nganggo angger-angger. Neng kene sing dekarepna aweh saran, uga ngritik pemrentah kena-kena bae, ningen nganggowa tembung-tembung sing ora marakena ngabangaken kuping.
Dadi fungsi sastra lesan sing nomer lima, sastra lesan nggo srana ngritik maring sapa bae, klebu pemrentah, krana tembing-tembung sing de tata alus. Maksude alus, ora nana pihak-pihak sing tersinggung. Kakine, apa maning fungsi basa-sastra neng masyarakat..?
Takon bae. Mengko tek emut-emutane. Glesek mbok menawa esih.
Temenan kemutan . basa-sastra lesan, utawa kesenian apa bae, kuwe angger penginyongan sering menghayati, mengkono sugih pengalaman batin.
Arepa nulis, uga nyiptakena karya seni, tanpa pengalaman batin karyane terbatas, egone dhuwur. Sekiye gampangane. Kadar mung arep gawe parikan umpamane, supaya parikane mantep, kudu duwe pengalaman batin bab puisi, pantun, wangsalan, tembang macapat, tembang tengahan, tembang gedhe, ora keri lagu dolanan anak, Urung kudu ngerti versi, cengkok, utawa gaya.
Wangsalan, parikan gaya Banyumas beda karo gaya Solo, gala Yogya, gaya Semarangan lan liyane. Suasana daerah mujudaken pengalaman batin kanggo nyipta karya seni bercorak daerah. Contone komponis Sutejo, bercorak daerah Banyumas. (Ki Darkam AS/05)


Wis demuat nang Harmas 5 November 2015

Bung Karno Tau Disuguhi Dhawet Ayu Banjarnegara

RIKALA tahun 1950-an kota Banjarnegara misuwur olih jeneng “Kota Buntil”, Presiden Soekarno wektu nganakna kunjungan maring Banjarnegara uga sesuguh buntil lan mujudaken suguhan utama seliane dhawet ayu sekang desa Rejasa, suguhan utama nggo nyuguh Presiden ndadekna panganan lan inuman wujud buntil kambi dhawet kewentar. Siki sing jenenge dhawet ayu Banjarnagera njeprah nang tlatah Banyumas, Purbalingga, Kebumen, Cilacap lan kota gedhe liyane, kios dhawet lanangkringan ora gamam masang plang lan spanduk “Dhawet Ayu Asli Banjarnegara” ... jan ana bae akale men dagangane laris manis.
Miturut sujarah, jeneng dhawet ayu asal mula bukane bakule pancen ayu, ana salah sijining bakul dhawet asale sekang desa Rejasa, uga panggonan asline lan klairane Pak Dullah sing kewentar rikala taun seketan. Dhawet gemiyen urung ana campuan es batu, ningen rasane nylekamin pisan.
Ibu Munarjo lan rewange saben dina ora tau leren nglayani langganan lan pesenan. Kiose bisa nampung ngosi 50 wong nang dalan Dipayuda, kaya bakul umume angkrigan dhawete uga ana pajangan wayang (sekang kayu utawa seng) wujude Semar lan Nalagareng nang kiwa tengene pikulane dawet.
Miturut budayawan asli Banjarnegara yakuwe Sarwan Adusarwono nerangna lamona tetenger nang angkringan dhawet gambar wayang punakawan ngemu surasa lan mangsud lamona dhawet kuwe umbenane utawa inumane masrakat cilik sing regane murah. Ana uga sing duwe penemu lamona Semar lan Gareng decekak “Mareng” ngemu surasa ora udhan ningen wong tuku dhawet. Ibu Munarjo dhewek uga ora ngerti sujarahe asal muasal jeneng glewehan, ningen sekang glewehan marakna misuwur ngosi seprene.
Dhawet ayu wis ana nang kota-kota gedhe kaya Yogyakarta, Semarang, Purwokerto, Purbalingga, Cilacap, Pemalang lan kota-kota liyane kabeh nganggo jeneng dhawet ayu asli Banjarnegara senajan gawene ora nang kota Banjarnegara sebabe ora nana larangan lan hak paten mula sapa bae bisa ngaku dhawet ayu Banjanegara.
Siki dhawet sing maune dadi karemane wong cilik wis mundhak kelas nggo wong gedhongan. Angger ana pengede mantu, akeliwat ana dhawet, ana sing decampur kambi duren lan rajangan nangka. Dhawet sing dedol nang endhi papan pancen kegolong murah, segelas gedhe dipatok Rp. 2.000,- - Rp. 3.000,- pancen nyata murah, meriah angger dibandingaken kambi inuman utawa umben-umben liyane.
Nggo narik kawigaten siki bakul dhawet sing nang njaba Banjarnegara uga adol dhawet ireng lan dhawet campur ketan, ningen regane lewih larang mula masrakat tetep bae tuku dhawet sing asli cendhol sing degawe sekang glepung beras, santen klapa lan juruh gula klapa.
Nang tlatah Banyumas Raya pancen sugih babagan kuliner, angger maring Prakerta tuku mendoan kambi kripik lan getuk goreng, angger tlatah Cilacap tuku sale gedhang kambi iwak segara, maring tlatah Braling tuku duku lan soto kriyik lan maring Banjar kejaba dhawet uga misuwur salak lan duren.
Nang alun-alun kota Banjarnegara uga ana “monumen” angkringan bakul dhawet nggo narik kawigaten masrakat sing teka maring Banjanegara, nang kono uga akeh kios lan lapak angkringan dhawet sing saben dina rame detekani dening warga Banjarnegara lan tlatah liyane sing kebeneran liwat kota Banjarnegara.
Senajan panganan utawa umben-umben khas, ningen seprana-seprene dhawet urung ana sing ngurus “Hak Paten” sekang perintis utawa sing trukah anane dhawet ayu Banjarnegara, mula ora aneh nang endi papan dhawet sing dedol kabeh ngaku dhawet ayu Banjarnegara. Sing penting Banjarnegara kewentar asal mulane dhawet asli Banjarnegara, malah lewih misuwur maning ana lagu pop Jawa sing judhule “Dhawet Ayu”. Klilan (Bambang S Purwoko/05)


Wis demuat nang Harmas 5 NOvember 2015

Thursday 29 October 2015

Sepur Jurusan Purwakerta - Wanasaba Agep Urip Maning?

INYONG sekanca batir sekang tlatah Purwanegara rikala taun 1960-an angger pas dina bada riyaya mesti plesiran maring Wanasaba nunggang sepur kluthuk jurusan Purakerta Wanasaba, taun 1966 - 1970 sekolah nang kota Banjarnegara, ana sing nang SMEA (SMK), SPG (siki bubar) uga ST lan SMP mangkat sekolahe uga nunggang sepur. Rikala jaman gemiyen suasana esih rekasa sing duwe pit lan pit montor kena deetung, kayanee sedesa gur siji loro sing teyeng tuku pit montor, mula angger mangkat sekolah ana bae akale kaya nggadhul trek, sek-sekan nang bis lan oplet. Wektusemono sepur jurusan Purwakerta – Wanasaba agi jaya-jayane bahan bakare batubara sing ketelah stingkul uga kayu. Ningen ora let suwe lokomotif deganti kambi mesin disel.
Bocah sekolah sekang tlatah Mandiraja lan Purwanegara sekang kulon seperangan gedhe mangkat nunggang sepur ana sing ngecer karcis arian utawa wulanan  sing ketelah Abunemen ... sing mangsude mbayar nggo wektu sewulan lan lewih ngirit sebabe murah tinimbang ngecer.
Dalan sepur Purwokerto - Purbalingga - Wonosobo agep deuripna maning, kahanan ril sing dawane 98 km pancen akeh sing ketutup bangunan awujud toko, kios, warung lan umah penduduk sing jeremonge nyewa saben taune lan detarik rutin nang PT KAI. Miturut Humas DAOP V Purwokerto, Surono dalan sepur Purwokerto-Wonosobo agep demolai taun 2016-2017 ngarep lan siki wis ana wara-wara sosialisasi maring masrakat khususe singngenggoni lemah lan ril sepur kon siap siaga sewektu wektu degusur.
Masrakat nang tlatah Banyumas Raya setuju lan ndukung anane sepur jurusan Purwokerto – Wonosobo ya ngiras nggo nostalgia uga sarana rekreasi kaya sepur Jaladara nang kota Solo sing kewentar sepur pariwisata. Angger klakon sedalan-dalan sepur kiye ngliwati kali Serayu lan desa-desa sing ana pemandangane mula cocog nggo sepur wisata ndean.
Jalur sepur Purwokerto – Wonosobo gemiyen deresmikaken nang perusahaan Hindia Belanda Serajoedal Stroomtram Maatchappij rikala tanggal 7 Juni tahun 1917 lan anane owah-owahan jaman sepur kiye detutup rikala tanggal 1 Agustus 1978.
Ningen ... siki pemretah liwat Departemen Perhubungan wis aweh restu malah aweh ancer-ancer tahun 2017 wis bisa operasi.
Sepur jurusan Purwokerto – Wonosobo angger pancen klakon deuripna maning bisa ngurangi kepadatan lalu lintas nang dalan gedhe sing siki wis padet lan sering ana kacilakan. Angger regane karcis murah ora mokal masrakat milih nunggang sepur tinimbang angkutan darat, ngiras plesiran ndeleng swasana pedesaan lembah Serayu.
Ningen mengkone angger pancen kaleksanan, kae bakul-bakul panganan lan jajan aja depenggak nggo nguripna ekonomi warga, gemiyen angger nang njero sepur akeh bakul pecel lan panganan liyane kaya nang tapsiun Klampok ana bakul pecel lan tahu, nang Purwonegoro ana bakul ayam goreng lan petis ayam, nang Mantrianom ana bakul gedhang godog, nang Kota Banjarnegara ana sing dodol manggis, duku lan salak, saben tapsiun tekan Wonosobo akeh bakul-bakul sing melu sepur uga asongan nang tapsiun. Mula seliane gawe lancar lalu lintas, jalur sepur Purwokerto – Wonosobo uga bisa nguripna lan ningkataken ekonomi warga. Nang sepur kuwe ora perlu ana restorasi utawa restoran khusus  cukup bakul-bakul cilik asal tertib lan ora nggangu kenyamanan penumpang. Men lewih tertib maing tukang ngamen lan pengemis ora olih operasi nang njero sepur.
Nggo jeneng sepur pancen apike ana mangsude promosi, wis ana sepur jurusan Purwokerto – Semarang dejenengi KA Kamandaka .. la sepur Purwokerto – Wonosobo apike apa jenenge ? Ana sing usul jenenge Adipati Mrapat, KA Argo Slamet Dieng ningen lewih cocog KA Bima Lukar, kiye tuk sing nang Wonosobo sing dadi cikal bakale kali Serayu lan miturut crita lan legenda Serayu, Bima utawa Werkudara sing trukah kali Serayu.
Jalur sepur Purwokerto – Wonosobo uga bisa aweh manpangat maring sektor pariwisata nang tlatah Banyumas Raya, nang Cilacap ana Bandara Tunggul Wulung lan Pelabuhan Laut Tanjung Intan , nang Purbalingga menkone ana Bandara Wirasaba lha angger ana sepur wisata kahanan tambah lengkap tlatah Banyumas Raya dadi tujuan plesiran sing maen.
Sepur Purwokerto – Wonosobo uga migunani nggo ajang pendhidhikan maring bocah sekolah, malah ana kabar lamona esih akeh bocah sekolah SD, SMP sing urung tau nunggang sepur ... jan melasi pisan, mula angger pancen nyata sepur mau arep deuripkaken maning akeh sing dadhi pelanggan nggo plesiran utawa usaha dagang. Klilan (Bambang S Purwoko/05)

Wis demuat nang Harmas 29 Oktober 2015

Warga Banyumas Gole Berjuang tekan Magelang

PITUNG puluh  taun kepungkur, tepate antarane tanggal 31 Oktoner gutul 3 Nopember, para pejuang Banyumas melu Pertempuran Magelang. Pusat tentara  Jawa Tengah kawit zaman Landa gutul Jepang pancen nang Kota Magelang.
Tanggal 26 Oktober 1945, tentara Sekutu mlebu Jawa Tengah karo nggawa NICA sing ora liya warga / tentara Landa.  Kekuatan tentara Sekutu jan-jane mung sebatalyon plus, ana bantuan artileri, kavaleri, Zeni karo AU.
Tugas tentara Sekurtu melucuti senjatane tentara Jepang. Ningen sing gawe curiga, NICA uga nggawa KNIL. Tentara KNIL kiye sing katelah sombong, apamaning angger nglucuti senjata-senjata pemuda pejuang.
Mulane sering ana insiden kaya sing kedadiyan nang Magelang. Peristiwa Magelang  kiye gawe  pemuda karo TKR Banyumas atine nggrunjal. Apa maning bosaana perentah sekang Markas Besar TKR, daerah=daerah kon mbantu Magelang.
Sekang Purwokerto sing mangkat rong bataliyon gabungan sing dipimpin dening Dan Rem II Letkol Isdiman.  Batalyon Gabungan Purwokerto asale sekang Resimen I Purwokerto depimpin Imam Adrongi, nggawa 4 kompi eks Tentara Peta, Heiho karo K
NIL Frepubliken.  Tokoh-tokohe  antara liya Imam Soedjai, Wasito, Wahono karo Jamhoeri.
Sekang Cilacap, Gabungan Wijayakusuma  karo Resimen I Cilacap depimpin Mayor Soegeng Tirtosiwoyo. Tokoh-tokohe Rahmat, Yasir Hadibrata, Moelyono, karo Suparman.
Tanggal 11 Oktober Magelang tambah kacau, merga anane pasukan Gurka sing kawentar ganase, ugfa anane KNIL Ambon. Lewih gawe jengkel maning tentara Jepang ditekakaken sekang Semarang sing membabi bvuta nyembelehi rakyat. Kecatet ana 33 warga wadon karo bocahan sing disembeleh.
Pertempuran Magelang ora bisa dicegah, rakyat karo pejuang perang nglawan Sekutu. Rencana Sekutu arep nguasai Magelang gagal, kare terus dilawan para pejuang. Tanggal 28 November 1945, tentara Sekutu mundur maring Ambarawa. (dw/05)

Wis demuat nang Harmas 29 Oktober 2015

Friday 23 October 2015

Nyekolahna SK Pegawai lan Pensiunan



MENUNGSA nang alam donya anane mung sawang sinawang, akeh brayat sing nggambarna pegawe negri ekonomine beres sebabe olih gajih wulanan malah ana gajih 13 lan kasil liyane. Lha .... angger wis mangsane pansiun jeremonge wong nganggur debayar senajan ora genep kaya dhong esih aktip dadi PNS. Ningen angger detlisik sing terwaca, akeh pegawai uga pensiunan uripe kerangla sebab akeh tanggungane kaya nyekolahna bocah, ana sing kudu nguliahna, nicil umah, nicil montor lan keperluan liyane sing ora denyana-nyana kaya kondhangan, lara abot, mbantu wong tua/sedulur lan tilik kanca/sedulur sing adoh.
Ana guyun maton sing jeremonge mambu-mambu “surve” nerangna lamona saben 10 pegawe/pensiunan sing 9 uripe kerangla alias “gali lubang tutup lubang” sebabe gajihane entong nggo werna-werna keperluan. Mula ora aneh angger nang kumpulan pensiunan utawa dopokan nang bank panggonan pegawe njikot kredit utangan, ana sing sepuluh taun malah akeh uga sing wis ngancik 30 taun esih “desekolahna” nang bank sebabe saben 2-3 taun denggo maning sing kewentar “kredit pembaharuan” alias nyontok utawa nambahi utang sing donge meh lunas ningen detambah detambah maning sebab yakuwe ana keperluan kaya mbayar kuliah, malah ana sing nlangsani maning kaya utang bank nggo mbayar utang maning nang njaba.
Prekara utang maring bank jane sah-sah bae angger genah manpangate aja nggo laku konsumtip. Jaman siki angger nyekolahna anak kudu preyatin lan mateng iguh pertikele, kadarannyekolahna nang tataran SMA utawa SMK wong tua saben dina cucul dhuwit nggo transport, jajan, apamaning angger sekolah 5 dina kudhu mangan nang sekolahan sing cacahe lewih sekang Rp. 20.000,- angger anake papat ana sing nang SMP, SMA uga kuliah wah..... akeh pisan brekutenge, mula laku preyatin pancen kudu delakoni paribasane sikil nggo sirah, sirah nggo sikil, entong alas entong umah gelem ora gelem kudu delakoni, kecaba wong tuane olih warisan utawa ana usaha liya.
Inyong dadi mikir, angger deetung-etung dadi pegawe mbuh kuwe golongan siji, loro utawa telu ora bakal cukup ngatur ekonomi, apa maning angger ora duwe iguh pertikel sing cespleng. Jajal deetung. Pegawe golongan telu umume olih gaji patang juta, angger olih jabatan eselon bisa nganti limang jutaan. Siki mayuh dejembreng; duwe anak telu sekolah kabeh nganti kuliah, terus nggo mangan pedinan, mbayar tlepun, listrik, PAM uga nggo tukubengsin, ngrumat umah, tuku klambi, kondangan, tilik wong lara, iuran lan arisan nganah ngeneh. Gunggung kemprung bisa lewih sekang pitung juta.
Mulane inyong gumun angger ana pegawe golongan telu duwe umah maglong, pit montore papat, mobile telu. Kuwe dhuwit sekang endi? Inyong ora gumun angger akeh kanca awit dadi bakalan pegawe (Capeg) nganti pensiun (purna) esih pada nyekolahna beslit (SK) nggo utang bank nutupi kebutuhan kluwarga. Ngonoh, rika gari padha milih endi....?
Lha ... jaman siki akeh pegawe utawa pejabat sing dekunjara sebabe yakuwe mau ora bersyukur lan ora gelem priyatin malah ngumbar kekarepan urip sing mewah ora ndeleng antara kebutuhan lan kasil ben wulane. Jaman siki uga akeh wong urip ora nrima ing pandum mula duwe kekarepan gedhe dilakoni nglangar ukum lan tindak kriminal ya.... pog poge mlebu kunjara alias debui. Mulamayuh sedulur urip sing prasaja bae aja ngosi kemrungsung kadaran nang alam donya mung mampir ngumbe, kanggo generasi nom-noman uga kudu duwe iguh pertikel sing mateng aja ngosi keblusuk kaya generasi tua sing siki akeh sing mlebu penjara sebabe yakuwe mau tindak korupsi kriminal lan nglanggar ukum liane. Tumrap pegawe utawa pensiunan sing nganti siki esih nyekolahnya SK ya aja cilik ngati angger wis mangsane lunas mengko toli balik maning lan angger umure wis tua SK wis ora payu nggo boreh utangan . Klilan (Bambang S Purwoko/05)

Wis demuat nang Harmas 22 Oktober 2015

Telung Taun Sedane Dhalang Gino

NYONG  tau manggon nang Notog taun 1972-1975  rikala SD kelas 1-4. Kaya bocah sepantaran, nyong uga seneng nonton wayang ngasi ngebyar. Dhalang idolane  padha kaya  kanca-kanca ya kuwe Dhalang Gino.
Wektu semana Dhalang Gino wis kondhang. Tanggapane butul Jakarta, palah  butul Sumatra lan Kalimantan. Senajan kondhang soten angger ditanggap tangga cedhek ora nolak. Buktine, nyong tau nonton pas ditanggap Mbah Guru Sum daleme nang mburi kecamatan lawas, Mbah Sumo (Pamane Pak Mardjoko manten Bopati Banyumas) daleme nang mburi  umaeh Dhalang Gino, Pak Bau Kalirajut, lan ditanggap Kecamatan Patikraja nggo Pitulasan nang alun-alun Notog.
Pisanan nyong nonton nang mburi Kecamatan lawas, neng umaeh Pak Medi. Suara gamelane maen pisan. Pesindhene, Nyi Sumiati lan Nyi Larasatun katon ayu, mlowes tur moblong-moblong. Suarane yahud. Angger depadhakna karo suarane  pesindhen Nyi Nuriyah singcokan melu Dhalang Mantep kacek adoh. Rikala pengendhange dikon nirokna ukarane Dhalang Gino, “Godhong gedhang kluthuk nggo mbunten ketan,” bisa plek jiplek nirokna nganggo tabuan kendhange. Saemute nyong, Dhalang Gino angger ngobahna wayang Limbuk urip pisan. Tangane gole obah kaya yayakha. Bokonge kayong bisa geyal-geyol, magane bokonge ora nana engsele. Pendheken, Limbuke kayong ana roeh.
Dhalang Gino dhalang ora kur dhalang sing paling jos antawecanane. Dheweke pinter improvisasi lakon crita wayang. Buktine  sering nganggo lakon carangan. Pendheken,   kelewiane kumplit-plit, kaya dene suluke, sanggite, ndhagele, turan sarune ora nemen-nemen.
Dhalang Gino kreatip pisan. Ndhalange nganggo cengkog dhewek. Merga cengkoge ngepasi karo samubarang sing mambu Banyumasan, cengkoge dearani  cengkog Banyumasan. Sekiye cengkoge detiru nang dhalang Banyumasan  jaman sekiye.
Angger arep mayang biasane ana suara gamelan ditutuk asal-asalan nang kuli akut sing ngangkut kambi gerobag sapi. Angger grobage ngalor, biasane arep ditanggap neng wong grumbul Ronten,  desa KedungwuluhKidul utawa Kedungwuluh Lor. Angger ngetan, biasane arep detanggap nang grumbul Sanggrahan, desa Patikraja, Pegalongan utawa Kedungrandu.
Jalaran kawit cilik wis seneng nonton Dhalang Gino, Dhalang Daulat, Dhalang Gito, Dhalang Kodir, Dhalang Taram, angger nonton wayang dhalang wetanan kocap krungu suluke wis krasa aneh. Aneh maning maning angger wis mlebu gara-gara.  Merga Bawore dadi Bagong.
Merga sering ditanggap neng endi ora, Dhalang Gino wektu semana wis dadi wong sugieh Notog. Wong sekecamatan Patikraja sing duwe mobil nembe wong telu. Dhalang Gino, mobile kol cowak Tiga Berliyan sing ana tulisane Dewandaru Onigus. Lurah Pegalongan Pak Siswadi, mobile Jip Willys. Karo wong Notog Lor, mobile Fiat blendhuk. Wektu semana wong sekecamatan Patikraja sing nduwe TV nembe dhalang Gino. Angger ana tinju Mohamad Ali, SD se-Notog padha bubar sewetara merga guru lan muride padha nonton TV-ne  Dhalang Gino sing agi nyiarna tinju Mohamad Ali tandhing George Foreman.
Sekiye dhalang Gino wis kepundhut dening sing kuasa. Presise telung taun kepungkur. Winginane nang  alun-alun Notog molaih tanggal 16, 17 lan 18  telung ndina med ana acara ebeg, kethoprak, wayangan kanggo mengeti  nyewu dina sedane. Nang pengetan kuwe nyong krasa, jebule penggemare Dhalang Gino ora kur nang tlatah Banyumasan.
Buktine, seniman Jawa Timur  kaya dene Kirun, Topan, lan seniman wetan liyane kaya dene Yati Pesek, Marwoto Kawer lan Ciblek pendhagel sekang Banyumas  padha melu ngramekna acara kuwe. Palah, Dhalang Oye Mantep Sudarsono ora kur mayang secra khusus, ningen uga  ngebosi. Sing nonton ngendheng-endheng. Angger dideleng sekang Helycopter, menungsa sing tumplek blek nang alun-alun Notog  kaya cendhol dawet nang kuali.
Muga-muga swargi Dhalang Gino diparingi papan panggonan sing apik lan amal ibadaeh detampa dening Allah SWT. Dhalang penggantine uga ora entong-entong, ningen nambah-nambah. Amin. (Hari Widiyanto/05)

Wis demuat nang Harmas 22 Oktober 2015

Lesung

Kayane bocah jaman siki, mligine bocah kota, apa maning kota gedhe kuwe padha ora ngerti apa sing desebut lesung kuwe. Blakan bae kaya inyong kiye ya ora teyeng angger kon njlentrehna apa kuwe lesung, tapi angger weruh barange utawa gambare ya ngerti lamona kuwe sing dejenengi lesung utawa iya kuwe gambar lesung.
Seweruh inyong, lesung kuwe kaya kothak kayu sing degawe sekang kayu segluntung wutuh, dawane watara 2 meter lan garis tengah utawa diametere watara 80 cm. Glondhongan kayu sing madan bunder kuwe debentuk balok kayu segi-papat ben ora ngglewang angger deglethakna, apa maning angger lagi detotogi karo alu. Neng bagian pucuke biasane ana lumpange, yakuwe bolongan bunder kaya kusan mlumah.
Angger ora lagi denggo, biasane mangsan rendhengan utawa mangsan udan, lesung deganjel dekurebna neng pinggiran umah ben ora ketritisen utawane kudanen. Kanggone wong sing sugih utawane tukang tempur alias bakul beras, sing meh saben dina utawa sering nutu wis duwe kandhang lesung dhewek, dadi ora perlu atang-otong nggotongi lesung, tur maning dadine angger nutu kuwe ora kepanasen utawane keudanen.
Kejaba nggo nutu pari dadi beras, lesung uga cokan nggo ngglepung alias nutu beras (sing wis dekum sedurunge) dadi glepung. Sing kaya kiye mligine kanggone wong sing arep mbarang gawe, anu arep gawe jenang (njenang). Jaman gemiyen ora ana wong mbarang gawe sing ora njenang. Jenang, ketan, wajik kuwe panganan mligi kanggo wong mbarang gawe utawa hajatan.
Sewise gole nggawe glepung meh rampung, embok-embok sing padha rewang glepung kuwe banjur kothekan utawa gejog. Kanti notogi lesung sing panggonan lan seru-lirihe beda-beda siji lan sijine, bisa dadi wirama sing maen. sing enak deprungu kuping gutul ngendi ora. Kanti keprungune swara kothekan lesung kuwe, wong-wong warga masarakat banjuran ngerti lamona arep ana wong hajatan, sing mengko bengine wis bisa nampa dhayoh kondangan. Kanti kothekankuwe ateges lesung uga bisa denggo nggo piranti komunikasi sing cukup migunani.
Kothekan lesung kejaba nggo sarana aweh kabar wong arep mbarang gawe, uga nggo seneng-seneng mligine kanggo embok-embok sing padha kothekan kuwe. Kejaba kuwe kothekan uga delakoni angger pas ana wulan depangan graha alias gerhana wulan sing biasane pas wulan purnama. Kanti kothekan kuwe karepe ben wulane enggal-enggal detokna sekang wetenge graha kuwe.
Jaman siki lesung wis kena darani ilang sekang masarakat. Wong tani wis ora nutu pari maning, cukup nyelipna. Wong mbarang gawe wis ora njenang maning, cukup tuku neng pasar utawane toko. Bocah-bocah wis ora percaya maning maring anane wulan depangan graha. Babagan seneng-seneng utawa iburan, siki wis akeh tivi utawane video, sing teyeng nyuguhna werna-werna iburan.  (Eyang Nardi, Pemerhati Budaya Banyumas/05)

Wis demuat nang Harmas 22 Oktober 2015

Wednesday 14 October 2015

R Soemandar, Sodagar Kuna Klampok Banjarnegara

SEDURUNGE Indonesia merdika, Kota Kudus duwe Nitisemito sodagar rokok.  Semarang duwe Tasripin juragan batik. Purbalingga tau duwe sodagar  Turni. Klampok Banjarnegara duwe R Soemandar, sodagar pemasok kebutuhan Pabrik Gula.
Siki nguna babagan R Soemandar, peyayi Klampok weton Purwokerto, Kakange garwane R Ibrahim Poerwadibrata Asisten Wedana (Camat) Kebumen (siki Kec. Baturaden). Panjenengane uga Bapak angkat lan Pak Gedhene R Soetedja, komponis legendaris Indonesia asli Banyumas. Panjengane sing paring biola Stradivarius kanggo R Soetedja, lan sing nyekolahna neng konservatori musik Italia.
Tebat daleme neng sisih kulon pasar Purwareja Klampok. Gemiyen, daleme ana pekarangan amba amba karo tengah hektar, dekubengi banon pregola. Siki angger ana umah sing magrong-magrong sing pekarangan seamba kuwe, paling daleme Pak Bupati (kuwe be dudu duweke).
Rikala Landa njajah Indonesia,  neng wewengkon Banyumas Raya tau ana  kebon tebu paling amba setlatah Jawa. Tebune deolah neng  limang pabrik gula: PG Kalibagor, PG Klampok, PG Bajong (Purbalingga), PG Purwokerto (Gedhong Isola) kambi PG Sumpiuh (Giritomo Kebokura).
R Soemandar dadi pemasok karung gula pabrik-pabrik gula kuwe. Ora gampang dadi pemasoke. Syarate, kudu duwe kebon tebu lan kebon rami amba ora petung. Aja kaget, kebon tebune lan kebon ramine ambane ana satus hektar!
Panjenengane uga dadi eksportir kamijara aring Eropa. Kebon kamijarane neng Desa Kemawi lan Kanding Kecamatan Somagede Kabupaten Banyumas. Ambane ngasi 450 hektar…. Masa Allah!
Sing jenenge sodagar gedhe jaman ganu ora beda karo jaman siki, R Soemandar kerep nglang-lang jagad. Wis mesthi srawungan kambi wong Eropa apik. Neng Eropa,  batik jebule kemedol pisan, mula kuwe, sekondure sekang Eropa, panjenengane dadi kagungan pengangen-angen mbukak pabrik bathik kanggo ngladheni pesenan relasi sekang Eropa. Pengangene banjur kewujud. Tukang batike wong Susukan lan Gumelem. Dhasare jiwa dagange apik, pabrik bathike gelis nggedheni. Bathik sing agi debabar angger agi dejereng katon mblarah-mblarah lan semanger pisan.
Merga pabrik gula Klampok paling gedhe,  neng Klampok akeh wong Landa manggon.  Sewijine ndina, R. Soemandar menggalih jero babagan kebutuhan pendidikan kanggo bocah-bocah Eropa neng Klampok. Jiwa dagange banjur ngembus-embus dalan rejeki mbangun Europeesche School  (Sekolah Dasar kanggoanak-anake wong Eropa). Nek ora keliru, tebat bangunan sekolaeh siki dadi Kantor Polsek Klampok.
Saking sugieh lan saking gedhe pamore R. Soemandar, ngasi neng Klampok siki esih ana padhukuhan Kemandaran. Jeneng dhukuh kiye kanggo pengeling-eling lamon neng Klampok Banjarnegara tau ana sodagar legendaris sing neng  Semarang lan Kudus. ( Heri Widiyanto/08)


Wis demuat nang Harmas 2 Juli 2015

Pejabat Walimusa, Tua nang Gili Lemu nang Desa

Pejabat siki kaya Camat, Bupati, Gubernur tekan Presiden kudu sering turun maring tlatah wewengkone, malah Presiden Jokowi nyontoni mirsani kahanan sing kewentar kambi “Blusukan”, ya pengerten blusukan kuwe ngambah panggonan sing cebrik, kotor lan arang deambah wong. Mula ora aneh angger kerja blusukan kuwe biasane nang pemukiman kumuh nggone wong sengsara utawa arang detekani pejabat utawa aparat. Blusukan uga nggo nlisik kahanan sebenere ora “Asal Bapak Senang” utawa ABS ningen kahanan nyata sing dealami warga utawa kahanan sunyatane mbuh kuwe apik apa ala sing mengkone nggo bahan nyusun program utawa kebijakan anyar nggo ndandani men lewih apik.
Laku blusukan nang tlatah Banyumas wis suwe deanakna nang Bupati lan andhahane ganu nang era taun 1980 an nganti 1990 an, Bupati sing sering blusukan yakuwe Almarhum RG. Roedjito lan almarhum Djoko Sudantoko malah sering nginep nang desa-desa utawa tlatah pegunungan sing arang deambah pejabat kabupaten. Jamane Bupati Roedjito ketelah “Safari Pembangunan” sing acara utamane ngresmekaken proyek, sarasehan, silaturahmi .... uga pertandingan olah raga kaya bal-balan lan Voli. Sing nyenengaken rakyat yakuwe angger bubar adu tanding tim kabupaten sing depandhegani Pak Bupati kalah menang kudu cucul kaos tim anyar lan deserahna maring lawane yakuwe pemuda desa senajan gudres kringet ningen rumangsa olih “hadiah” sekang rombongan safari pembangunan.
Inyong sing ganu njabat Kabag Humas mesti nggawa rombongan wartawan ngosi 15 klebu kang Didi Wahyu sing siki ngelola Harian Banyumas, rombongan wartawan klebu RRI lan RadioSwasta biasane dadi tim inti angger tanding bal-balan utawa Voli lan sing sering mesti kalah, wong pancen udu olahragawan asli. Nginep nang pedesaan ora kur sedina ningen sering ngosi 3 dina saking akehe desa sing kudu detekani lan angger ngosi delewati rakyate padha mrengut malah akeh sing protes ... ya kepeksa nuruti kekarepane rakyat senajan wis lempoh.
Sing marakna seneng lan esih dadi omongan seprana-seprene tumraping pejabat lan wartawan yakuwe angger dhong desuguh mangan, sing jenenge Ibu-ibu PKK jeremonge olah-olah kit mbengi tekan subuh nyediakna sewernaning panganan lan suguhan model prasmanan nggo wong eketan malah kadang atusan.
Lha .. kiye sing merguyokna angger babagan konsumsi nang pedesaan aja takon maning ana cimplung, rucuh dawegan, munthul, gedhang godog, jalabia ... lan akeh maning wujude. Angger pas mangan prasmanan kayong apa bae detokna, werna-werna sayur, janganuga tegehan sing maregi. Sebabe saben desa nyuguh lan kudu depangan, rombongan safari pembangunan sering kewalahan ningen wajib ukume kudu depangan ... mula sing jenenge sarapan, mangan awan lan nyore lewih ping loro utawa telu ... jan boyeh pisan. Inyong sing angon wartawan kambi Kepala-kepala Dinas weling wanti-wanti aja ngosi nolak suguhan kepriwe carane kudu depangan senajan semendhing, angger ngosi ora ndulit acan-acan kae Ibu-ibu PKK lan sing duwe umah pada mrengut jeremonge “Wah .., ora kolu masakane wong desa” mula ya sering ana anggota rombongan “keblethengen” sebabe kewaregen.
Angger bali sekang desa lan ketemu maning dhong nyambut gawe, akeh pegawe lan kanca batir padha madha “Wah ... nang desa telung dina padha gembil pipine, lemu” Ana maning sing aruh-aruh jan bareng melu safari pembangunan siki malik dadi “Pejabat Walimusa” sing mangsude pejabat tua nang gili (perjalanan) lan lemu nang desa, iya pancen sing marakna lemu yakuwe kudu mangan apabae sing desuguhna, malah kadhang deolih-olihi nggo sangu nang dalan ... mula ya pancen mangan jor-joran. Ningen sing penting wektu semono masrakat seneng, oleh bantuan lan sing penting maning diwongna ... jalaran ana sing sejeg jumleg nembe weruh Bupati lan salaman (sering nggo guyon anger bar salaman kambi Bupati tangane ora dekumbah ngosi seminggu) ... ya saking senenge.
Rombongan safari pembangunan Bupati Banyumas wektu semono uga dewartakaken media masa lokal lan nasional ndadekna Banyumas misuwur pisan sebab saben dina ana warta sing duwe daya tarik, malah kawigaten gedhe teka sekang pemrentah pusat sing nyebutna lamona safari pembangunan pantes detiru nang Bupati liyane. Mula pancen kasunyatan lamona program blusukan, turba, safari pembangunan utawa njajah desa milang kori pancen prelu banget, pejabat aja sering nang mburi meja, aja sok precaya maring pelapurane ABS (asal bapak senang) utawa AIS (asal ibu senang),blusukan ngosi nginep nang tlatah pedesaan uga nggambarna wujud “manunggaling kawula lan gusti”
Programe Pak Presiden Jokowi sing ketelah blusukan uga aja nggo lamisan thok, ningen andhahane kudu bisa nerjemahna apa sing dekarepna pimpinan lan penjaluke masrakat. Ya .. blusukan nyithak pejabat WALI MUSA ora salah. Klilan (Bambang S Purwoko).

Wis demuat neng Harmas 15 Oktober 2015

Tradisi Suran nang Banyumas

NGRAYAKAKEN Suran utawa wulan Muharram nang tlatah Banyumas pirang-pirang acara sing digelar. Jere asale sekang tembung wulan  Asyura (Hijriah) sing banjutan katelah Sura ( kalender jawa). Jan-jane sing bener pengetan tau anyar Hijriah/ Jawa.

Biasane depengeti kanthi sukuran bareng nang dalan desa. Masarakat padha nggawa panganan sing biasane diwadhahi takir, besok apa tenong. Banjutan masrakat padha ijol-ijlan panganan. Mulane ana bae wong Banyumas sing nyebut wulan Sura  wulan takir apa tenong.

Acara Suran nang Banyumas saben taun depen geti nang Desa Piasa Kulon Kecamatan Somagede. Warga padha ngumpul nang Jembatan Kopek ora keri nggawa takir apa tenongan. Ora mung perangkat desa sing padha teka, ningen uga penjabat sekang kabupaten.

Ritual Grebeg Suran uga deanakaken  warga 30 desa sing manggon nang sikile Gunung Slamet. Biasane acara kiye deanakaken sisan gawe kanggo ngramekaken Pariwisata Baturraden. Paling ora limang ewu warga Kecamatan Baturaden, Banyumas aben taun nekani acara mau. Ritual Suran deanakaken minangka ra syukur maring Gusti Allah, merga esih deparingi rezeki karo kasil bumi sing pirang-pirang
Ritual sing uga katelah  rebutan kasil bumi kiye deanakaken saben wulan Sura utawa taun anyar Islam. Acarane demulai sekang arak-arakan ngusung pirang-pirang kasil bumi, kawit sayuran, woh-wohan karo kebutuhan pangan menungsa liyane. Ora keri deiringi kesenian  tradisional Banyumasan, kayata hadrah, kenthongan tekan kesenian tabuh lesung utawa gojeg lesung..
Bubar arak-arakan, kabeh sesaji mau dedongakna nang para sesepuh desa ngkono.Kabeh padha ngucapaken puji syukur maring Gisti Allah. Sjrone ndonga, warga nyuwun ben kabeh masrakat Banyumas, khususe sing manggon nang sekubenge Gunung Slamet padha deparingi kewarasan.
Sewise n donga, ewon warga padha rebutan sesaji sing dearak. Tumpeng sing derebut bae ana telung rupa sing degawe sekang pirang-pirang kasil pertanian. Kayata pari,  ketela, karo sewernaning sayuran sing ana uga woh-wohan.
Gole padha rebutan tumpeng nang komplek petilasan, banjutan tumpeng depangan barengan. Ancak  isine kasil bumi sing nggo rebutan warga, jere  bisa nggawa berkah karo  keslametan urip.  Mulane warga rila rebutan kambi sol-solan ben kabagiyan. Grebek Suran kuwe minangka puncake kegiatan nyambut tahun anyar Islam.
Minangka penutup ritual, nganakaken sembelehan wedhus. Sirah wedhusbanjuran detandur miangka tenger janur kuning. Banjutan sesaji sing ana delarung nang kali sing mili nang obyek wisata Baturraden.
Acara kiye minangka rasa syukur maring Gusti Allah sing wis paring  berkah kasil bumi sing delimpahaken maring warga masarakat.. Semana uga kanggo keselametane wilayah Baturaden karo wisatawane sing aben taun cacahe ngasi atusan ewu. (dw) 

Wis demuat neng Harmas 15 Oktober 2015

Penganten Rungal

NENG adat Jawa, klebu neng tlatah Banyumas, acara pengantenan utawa nikahan kuwe ora mung dadi urusane bocah loro si calon penganten, ningen uga dadi urusane wong tuwane si calon penganten sekloron lan uga dadi urusan rong brayat, ya kuwe brayat keluwarga penganten lanang karo brayate keluwarga penganten wadon. Lan uga dadi urusan masarakat sekubenge karo kanca-batire kabeh. Mulane neng acara pengantenan kuwe kabeh sedulur tangga-teparo karo kabeh kanca-batir deundang kon nekseni lan paring donga lan restu, lan syukur ana amplop sumbangane.
Kanggone si kaki lan nini penganten, pengantenan kuwe ora mung sederma pesta utawa slametan njagong jejer dedandani kaya raja karo ratu desawang dhayoh akeh, olih akeh amplop sumbangan, seneng. Ningen arupa acara suci, perjanjen meng awake dhewek desekseni ora mung neng pegawe urusan agama, ningen neng kabeh dhayoh sing teka lan uga desekseni Gusti Allah. Perjanjen lamona bocah loro arep urip bebarengan, dadi siji selawase urip.
Kanggone keluarga penganten, anane penganten kuwe ora ateges anggota keluwarga kuwe dadi suda merga dadi keluwarga anyar, tapi malah sewalike. Anane pengantenan kuwe dadi nambah anggota keluarga, yakuwe anak mantune sing anyar kuwe. Penganten wadon dadi anaka anyare keluwarga penganten lanang lan sewalike penganten lanang mlebu dadi anggota keluwarga penganten wadon.
Pancen apike si neng keluwarga sing dadi pengaten kuwe urut tuwa, anak sing tuwa dhisit tembe anak sing enom-enom. Tapi gandheng jerene jodho sing nentokena kuwe Gusti Allah, mulane kadhang-kadhang sing enom bisa olih jodho lewih dhisit ketimbang kakange utawa mbekayune. Sing kaya kuwe sing neng tlatah Banyumas desebut pengaten rungal. Inyong tau dadi rungal dhong adhi wadon inyong dadi penganten. Sewalike dhong inyong dadi penganten derungali neng kakange bojo inyong, merga inyong nglangkahi utawa dadi penganten lewih dhisit ketimbang kakange bojo inyong.
Dhong inyong dadi rungal, sekang calon bojone adhi inyong, inyong dewei pengango sesetel (kathok karo klambi), semena uga dhong inyong dadi penganten inyong ya nyedhiani pakean sesetel nggo kakange bojo inyong sing dadi rungal kuwe. Dhong acara penganten jejer, ora ketang sedhela si rungal kuwe ya melu dejejerna, njagong neng tengah, deapit kaki-nini penganten.
Beda maning critane, angger sing dadi rungal kuwe mbekayune si penganten. apa penganten lanang utawa penganten wadon. Biasane, kejaba si pengaten kudu nydhiakna klambi sesetel nggo si rungale kuwe. uga nggo njaga perasaan batine si rungal (mbekayune si penganten), pas dina saat penganten jejer si rungal kuwe deungsekna neng nggone sedulure. Dene sing melu dejerna mung klambine mbekayune penganten wadon kuwe, desogna neng sela-selane njagonge kaki-nini penganten. (Eyang Nardi, pemerhati budaya Banyumas/05)

Wis demuat neng Harmas 1 Oktober 2015

Tuesday 13 October 2015

BENTHIK

Dolanan Bocah sing Ngemu Piwulang Werna-werna

CARA jaman sikine, gole ngarani jere benthik kuwe klebu dolanan sing murah meriah. Lha ora arep darani ora meriah kepriwe wong sing dolanan benthik kuwe ora trima mung bocah loro, bisa nganti bocah sepuluh sing debagi dadi rong regu. Pancen jaman gemiyen kena darani ora ana dolanan sing nggo dhewekan, paling ora ya bocah loro, ora kaya dolanane bocah jaman sekiye, nggesruk dhewekan neng senthong. Lewih meriah maning angger dolanan benthik kuwe anu pertandingan utawa tantangan antarane tlatah siji karo tlatah liyane, ya ora ketang tlatah grumbul utawa kopak, mesthi padha nggawa kanca-batir kon padha nonton.
Arep ora murah kepriwe wong mung modhal bilah rong ler, siji dawa karo sijine sing cindhek. Sing dawa ana sing ngarani wilahan dawane watara 50 – 60 cm, dene sing cindhek dejenengi anakan, ukurane biasane sepertelone sing dawa. Ngarah gampange, sing degawe dhisit ya sing cindhek (anakan), tembe gawe sing dawa
kanti ukuran ping telune sing cindhek. Dene bahane bisa sekang kayu utawa sekang pring, sing cara inyong gemiyen anu ndadak nyemplek gethek, utawa ndadak nggolet bodholan garan sapu. Kejaba kuwe butuh watu gragal sing meh padha gedhene nggo ganjel anakan angger arep decuthat, karo pethilan genheng nggo papan anakan angger arep pecak lele.
Sedurunge dolanan benthik demolahi, bocah-bocah padha rembugan babagan aturane, seregu kudu ngumpulna biji pira. Babagan aturan dolanan kabeh bocah wis ngerti, dadi ora perlu derembug aning. Bocah-bocah banjur padha nggolet incon (pasangan) dhewek-dhewek sing sekirane babag. Bar kuwe terus padha pingsut karo incone dhewek-dhewek, sing kalah ngumpul karo sing kalah, sing menang ngumpul karo sing menang, terus salah sijine, biasane sing duwe jiwa pemimpin detunjuk dadi pempine, sing cara jaman siki jere dadi kaptene. Lha sapa sing detunjuk dadi pemimpin regune kuwe banjur pingsut nggo nentokna regu endi sing arep labuh utawa main dhisit. Lha tembe dolanan benthik demolahi.
Sejan-jane dolanan benthik kuwe dolanan balapan ngumpulna biji utawa angka kanti nglakoni telung (3) polahan yakuwe: cuthat; iler lan pecak lele, sing neng tlatah sejen dejenengi patil lele.
Cuthat yakuwe nyuthat anakan sing wis detumpangna neng gragal sing dejejerna, nganggo wilahan sing wis desedhakna. Gole nyuthat degawe serosa-rosane ben seadoh-adohe lan golet panggonan sing dijrah ora teyeng depancak nang bocah-bocah sing lagi jaga. Angger nganti kepancak, berarti bocah sing main kuwe mati, ora olih nerusna polahan sebanjure.
Iler yakuwe nampok anakan nganggo wilanhan. Anakan desogna neng gigir tlapakan tangan, deumbulna semendhing terus detampok laro wilahane. Angger anakan kuwe gisa kepancak neng sing jaga, sing jaga olih biji lan sing main mati, tapi angger ora kepancak anakan kuwe debalangna deusahakna ben mandhege anakan kuwe seperek-pereke karo gragal singdejerna mau. Lha sing labuh utawa sing main usaha nampok anakan kon ora cedhek karo gragal mau.
Pecak lele, patil lele utawa cakle yakuwe mbenthong anakan, angger wis mumbul terus detampok nganggo wilahan. Angger sing labuh kuwe ora teyeng nampok anakan, mati. Gole nampok kuwe ora kudu ping sepisan, tapi olih nggo dolanan dhisit sebisane, tembe detampok seadoh-adohe sekang gragal sekloron. Sengsaya sering gole nampoki anakan, bijine sengsaya gedhe. Sing jaga ngupaya teyeng mancak anakan. Angger anakan kena depancak sing main mati lan sing masang/jaga olih biji.
Kaya kuwe seteruse genti-genten bacah siji karo sijine nganti kabeh bocah seregu mati kabeh, tembe gentenan regu sing mau jaga/masang gentenan main utawa labuh. Tapine angger urung nganti kabeh mati koh regu sing labuh kuwe wis teyeng ngumpulna biji utawa angka sing desepakati sedurunge labuh, berarti regu kuwe menang lan lawane kena ukuman. Dene ukumane kuwe bisa gendhongan utawa mung pengakuan lamona regu kuwe kalah, lan dolanan bisa deterusna maning nganti padha bosen utawa kesel.
Kanti ndeleng kahanan sing ketulis neng ndhuwur kuwe, jebule dolanan benthik kuwe akeh wulangan sing migunani pisan kanggone bocah-bocah, yakuwe bocah delatih/deajari kon:
1.    srawung, guyub-rukun kerja bareng  karo kanca-batir sing sepantaran;
2.    berdemokrasi: milih pimpinan, nggawe aturan bareng-bareng, delakoni bareng lan angger ana sing nglanggar kena ukuman;
3.    berperilaku utawa tumindak jujur, ora curang utawa nglomboni maring kanca-batire;
4.    ngakoni menange wong liya lan ngakoni kalahe dhewek kanti nglegawa;
5.    pinter ngetung mligine neng ping-pingan karo gunggungan;
6.    cukatan, trengginas mligine neng nggon: nyuthat, mlumpat, nampok, mancak karo ngincer. (08)
(Eyang Nardi, pemerhati kabudhayan karo sujarah Banyumasan)

Wis demuat neng Harmas 21 Mei 2015

Monday 12 October 2015

Naker Kebanyumasan Wong Banyumasan

WONG Banyumasan ya kuwe, wong sing wis suwe urip neng tlatah Barlingmascakeb (Banjarnegara, Purbalingga, Banyumas, Cilacap, Kebumen lan sekubengane). 
Wong sing wong tuane sekang Barlingmascakeb, ningen netep neng njaba tlatah Barlingmascakeb seperlu nggolet upa lan esih ngugemi tata cara Banyumasan. Wong Banyumasan sing babar pisan ora tau bali maring asal tanah leluhure, sing wis pitung turunan urip neng tatar kabudhayan Pasundan (Serang, Pandeglang, Tangerang).
Leluhure ndhisit-ndhisite serdhadhu Senapati Mertasura (Adipati Yudanegara I), Senapati Mertayuda (Adipati Yudanegara II) lan Senapati sekang Panjer (Kebumen). Dheweke dadi bala perang Metaram ngrebut tlatah kulon sekang tangan Portegis lan Landa. Gutul siki wong-wong kiye esih mitutur basa Banyumasan koek.
Wong sing asal-usule sekang endi bae, ora pandhang sekang Yogya, Solo, Ngarab, China, Ngindia, sing wis suwe pisan urip nyecep banyu lan gupak tanah Barlingmascakeb, sing wis suwe ngoyod aring samubarang sing sarwa Banyumasan.
Angger detlusur-tlusur, kayonge langka wong Banyumas sing getieh asli Banyumas merga wis kecampur liwat perkimpoan getih. Kayonge uga, wis langka kabudhayan sing bener-bener asli Banyumas, merga kabudhayan Banyumasan sing asli wis ngalami akulturasi kambi kabudhayan liya. Sing ana, ya kabudhayan sing dominan Banyumas, sing arane kabudhayan Banyumasa kasil perkimpoan budhaya (akulturasi).
Perkimpoan getih lan kabudhayan sing tau kedaden ya kuwe antara  peyayi Pasirluhur-Pasundan, peyayi Banyumas-Majapait, peyayi Banyumas-para juru syiar agama Islam sekang Hadramaut.
Taun 1700-an, keraton Metaram neng Kerten (Bantul DIY) deserbu serdhadhu Trunajaya ngasi keratone mosak-masik. Kepeksane, Sunan Amangkurat I lan kerabate kaya dene prameswari, selir, putra-putrine, para abdi daleme, ponggawane, sisan dhalange lan sindhene (kur gamelane sing ora melu degawa merga abot lan rebyeg) ngili. Panji-panji keraton kaya dene umbul-umbul lan pusakane melu degawa (ana sing desimpen neng Kalisalak Kebasen). Saking akeeh sing ngili ngasi bisa dearani  bedhol keraton.
Sunan Amangkurat I madan suwe mandheg neng tlatah Panjer (Kebumen) merga nandang gerah. Banjur nerusna ngili maring arah ngulon nururt pesisir kidul ngliwati Petanahan, sekang pesisir mbedhal maring ratan Kroya lan mandheg suwe neng tltah Banyumas. Neng Ajibarang, Sunan Amangkurat I, jenasaeh desirami neng Pasiraman, banjur desarehna neng Tegal Arum Kabupaten Tegal. 
Neng sedawane dalan sing deliwati ngiline Sunan Amangkurat I akeh kedadean perkimpoan getih antara kerabat Metaram kambi Banyumas, kaya dene antara putri kandhut Amangkurat I (Putri Kleting Kuning) kambi Yudanegara II, lan para ponggawa Amangkurat I kambi para ponggawa Yudanegara II. Uga akeh kedadean perkimpoan kabudhayan, ya kuwe anane kesenian anyar Jemblung sing urip neng tlatah Gombong, Tambak, Sumpiuh, Kroya. Kesenian kiye ana merga  rombongan Sunan Amangkurat I tau mandheg suwe neng tlatah kuwe. Ketimbang nglangut ora nana hiburan, nggo nglipur ati lan ngguang rasa kesel, dhalang, sindhen lan penayagan sekang Metaram padha wayangan ora ngganggo tabuan tutuk (acapela). Wektu semana, neng rombongane ana dhalang peng-pengan sing dadi dhalang kinasieh Sunan Amangkurat I ya kuwe Ki Lebda Jiwa sing uga leluhure Dhalang Ki Enthus Susmono.
Tuladha salah siji perkimpoan kabudhayan neng Banyumas ya kuwe neng desa Karangdadap Kecamatan Kalibagor, tengere akeh penggiat seni tradisional Metaraan, merga sindhen lan penayagane Sunan Amangkurat I akeh sing turun temurun neng desa kuwe. 
Kenang apa wayang gagrag Banyumasan kepengaruh  gagrag Solo, ora kepengaruh gagrag  Yogya, magane Sunan Amangkutat I sekang Keraton Metaram Yogya? Jawabe,  keraton Metaram neng Kerten Bantul musnah, Sunan Amangkurat II banjur nggawe keraton anyar neng Kertasura (Solo). Kadipaten Banyumas tetep dadi kadipaten perdikane Keraton Metaram sing neng Kertasura.
Kabudhayan Banyumas mundur rikala ana tragedi pulitik taun 1965. Kesenian lokal akeh sing sumurup merga olih stigma negatip. Lewih mundur maning rikala ana kedadeyan reformasi pulitik 1998. Modernisasi lan kemajuan ilmu pengetahuan uga marekna  kabudhayan manca nggerus kabudhayan asli Banyumas. Pranata sosial lan budhaya dadi padha ruwag. Relasi sosial horisontal lan vertikal melu ruwag. Semana uga, nilai-nilai lokal. Kearifan lokal lan jatidiri Banyumas akeh sing sumurup.
Kabudhayan tansah dinamis. Akulturasi kabudhayan angel depenggak. Bisane kur desaring. Wong Banyumasan ya wong Barlingmascakeb sing getieh wis kecampur-campur, sing kabudhayane wis ngalami akulturasi. Takeran kabudhayan sing pas ya sing akeh kandhutan rasa banyu kali Srayu lan rasa lemah Gunung Slamet. (Hari Widiyanto)

Wis demuat neng Harmas 7 Mei 2015

Kudhi Gamane Wong Banyumas

Inyong egin kelingan. Jaman gemiyen, dhong inyong egin dadi bocah detukokna dolanan kudhi cilik. Kudhi cilik dudu kudhi-kudhian. Kudhi cilik kuwe ya pancen kudhi sing degawe sekang wesi, angger deasah ya kena nggo nyacag, tapi angger kudhi-kudhian kuwe barang dudu kudhi tapi wujude memper kudhi, bisa degawe sekang kayu, kaya kudhine Bawor neng wayang wong.
Kanggone wong desa, kudhi kuwe dudu barang aneh, wong neng dsa ya egin gampang nemoni wong nganggo utawa duwe kudhi. Beda karo neng kota apa maning neng daerah seliyane tlatah Banyumas, nggolet wong sing ngerti apa kuwe kudhi kayonge wis angel pisan nemune, mesthine kejabane neng pasar.
Akeh wong sing ngarani kudhi kuwe senjatane wong Banyumas. Sejatine kudhi kuwe dudu sejatane wong Banyumas, tapi salah sijin pedhama utawa alat kerjane wong Banyumas. Dene senjatane wong Banyumas kuna kuwe arupa penthungan, sing bisa degawe sekang penjalin, ruyung utawa galih asem, sing jaman siki penthungan kuwe degawe sekang karet, dadi pentungane pulisi utawa satpam. Dadi senjatane wong Banyumas kuwe ora mateni, mung nglumpuhaken, merga sing biasa depenthung (biasane maling) kuwe dudu sirahe ningen gares sikile.
Angger dedeleng sekang sejarah, kit jaman kuna makuna kudhi wis denggo nggo ala kerja neng masyarakat Jawa kit Jawa kulon gutul ngetan neng Jawa wetan, kanti sebutan sing beda-beda ningen wujude meh padha ya kuwe mblendhuk neng tengah, kaya wong wadon lagi meteng tuwa kae. Nganti seprene wong Banyumas egin nganggo kudhi nggo pedhama, senajan neng tlatah sejen wis langka sing nganggo kudhi kuwe.
Inyong egin kelingan, gemiyen dhong egin dadi nom-noman saben dina Ahad Pon inyong duwe tugas kon ngetutna paman Wiryani, ngrewangi met klapa neng kebon karo nengsawah. Inyong tugase ora kon menenk wit klapa, mung kon nuturi karo ngumpulna klapa-klapa sing depet neng man Wiryani. Man Wiryani kuwe tukang ngrumat wit klapa sing wis kondhang eng desa inyong (Pabuwaran). Gole ngreseki ya bersih, pinter milih klapa sing tuwa. Dene pedhamane man Wiryani kejaba andha, ya mung kudhi, ningen kudhine man Wiryani kuwe beda karo kudhine wong-wong liyane. Kepara lewih cilik, landhep merga saking awete lan sering deasah neng wungkal, dadi angger nggo menclas apa-apa kayong gampang pisan.
Kudhi sing kumplit, wujude ana 4 (patang) perangan yakuwe: gaman, garan, karah, karo kethoprak.
1.    Gaman, degawe saka wesi sing delapisi utawa desepuh waja ben angger deasah dadi landhep.  Bagian gigir utawa mburine lewih kandel ketimbang bagian ngarepe. Bbagian mburi kepara lewih lempeng ketimbang bagian ngarepe, sing ana blendhukan utawa lengkung karo lancip bagian pucuke, Bagian sing mblendhuk biansa nggo nyacag utawa nugel barang-barang sing kepara atos lan gedhe. Bagian sing lebkun neng ndhuwur blendhukan biasane nggo ngoyoti utawa ngirat barang-barang sing lemes (tali) dene bagian pucuk sing kepara madan lancip biasane nggo gaweni lubang utawa bolongan. Bagian mburi utawa gigire sing kepara lewih kandel kuwe biasa nggo nggethik utawa nuthuk barang sing atos ben pecah. Bagian gigi krpara nduwur cokan ana bolongan cilik sing ukurane beda-beda ngemu maksud kena nggo njongket (ngungkit) endhas paku. Bagian sekang gaman sing cilik lancip neng bagian ngisor jenenge paksi biasa nggo sambungan karo garane.
2.    Garan, degawe sekang kayu sing madan atos, degilig madan dawa maksude nggo cekelan. Ben ora lunyu cekelane biasane garan degawe ora polos, ningen degawe rigik-rigik alus. Paksi gaman detancepna maring garan kanti kenceng, ora gampang oklek angger nggo nyacak utawa nggethik.
3.    Ben garane ora gampang pecah merga deiseni paksi gaman, neng pucuk garan dewei karah sekang pipa wesi.
4.    Kethoprak kuwe wadhah kudhi, sing cakerise ya warangkane.  Kethoprak degawe saka kayu kaya blabag sepasang (rong lebar) degowaki gowakane deadhepna terus degandheng dadi siji (depaku). Kethoprak dewei tali nggo njiretna kethoprak kuwe neng beyekan, Angger degawa mlaku obahing kudhi nabraki kayune dadi moni kethoprak-kethoprak.
Kanti ndeleng kahanan sing kesebut ndhuwur kuwe, jelas lamona kudhi kuwe dudu senjata utawa alat perang, ningen arupa pedhama utawa alat kerja tradisinonal Banyumas sing serba-guna, nggo nggarap pegawean apa baen, kasar alus utawane gawe bolongan ya teyeng. (Ir Sunardi, MT, pengamat budahaya banyumasan)

Wis demuat neng Harmas 16 April 2015

Mayuh Nglestarekna Seni Begalan

BEGALAN kanggone wong Banyumas, pancen meh padha karo kabudayan ruwatan nanggap wayang kulit, tegese kanggo nulak bala. Jaman gemiyen, dalang-dalang begalan sifate kaya mistis. Nanging kemajuan jaman, seni begalan kang wis dadi tradisi, wis pada karo tanggapan kesenian.
Kaya sing wis delakoni nang Pujiastuti karo Aziz Priyantoro wong nang tlatah Buntu Banyumas. Durung suwe wingi wong loro kuwe wis ijab kabul bebojoan.
Tri Daya Kartika (68) umahe nang Purbalingga sing dadi tamu upacara kawinan kuwe jlentrehna, begalan sekang tembung begal sing tegese rampok. Dibegal pada karo dirampok.
“Begalan, kabudayaan tradisonal masyarakat Banyumas sing wis kedadeyan turun temurun, utawa wis membudaya,”pituture Tri Daya
Tegese sambunge Tri Daya, nek nganakaken khajat pernikahan kawitan ora nganggo pitutur lan pangeling-eling kok ana sing kurang. Mergane ya kuwe seni begalan pancen dadi budaya tradisi, isine uga piweling lan pitutur kanggone kaki-nini penganten. Apamaning sing digawa brenong-kepang, yaiku alat-alat dapur sing biasane kanggo peralatan masak, digawe sekang pring.
“Nang njerone ana ular-ular sing wigati, contone kaki penganten ngemutaken karo nini penganten, kiye inyong ngawakaken alat-alat dapur nggo pranti masak angger inyong lan rika wis bebojoan, wis dadi seumah utawa wis rumahtangga,”pitutureTri Daya.
Tri Daya nambahi, isine brenong kepang kuwe antarane, kukusan ngo pranti adang. Sewise sega adangan mateng, terus  disogaken nang kepang.. Kepang karo ilir piranti dapur sing ngo prantio ngangi sega, men ora cepet wayu (mambu). Cething nggo wadah sega sing wis mateng.Irus kanggo pranti njangan, siwur ngo pranti ciduk banyu panas., lan piranti dapur liyane.
“Begalan ngambarake lakon rampogan sing digawa besan (penganten lanang) dening rampok,”omonge Tri Daya.
Dheweke nambahi, falsafah Banyumasan, sing dirampok kuwe dudu dunya brana, nanging bajang sawane kaki lan nini penganten. Amarga, angger wis jejodohan, penganten lanang lan wadon pancen dirampok kemandiriane, dirampok pribadine.
“Tegese, penganten lanang angger wis duwe bojo, arep tumindak apa bae kudu nganggo palilahe bojo, ora bisa segeleme dhewek. Mengkono sewalike. Wong bebojoan wis ora bebas jalaran ”dibegal” dening acara sakral pernikahan,”pituture Tri Daya.
Arsanawan (56) umahe nang RT 03 RW 2 Desa Pageralang, Kemranjen Banyumas sing dadi lakon begalan ngomongna, begalan kuwe pacakan seni tutur tradisi sing diramu seni tari, gunane nggo srana nyumponi urut-urutan upacara kawinan. Di gelar sejrone acara tekane rombongan penganten lanang mlebu maring plataran umahe penganten wadon. Uba rampene wujud alat-alat dapur sing diarani "Brenong Kepang".
“Salah sijine gawan penganten lanang, Contone: ilir, iyan, cething, kusan, kalo (saringan ampas), tampah (nyiru), sorokan, centhong, siwur, irus, kendhil karo wangkring lan wlira,”pituture Arsanawan.
Egin ditambah maning karo ubarampe gawan liayane, yakuwe pala pendhem, pala gantung, pala kesimpar, kembang pitung rupa/werna, beras kuning, sewernane gegodhongan, gedhang raja lan gedhang emas, endhog ayam, lan liya-liyane egin akeh maning.
“Sandhangane wong sing kedhapuk upacara begalan kiye kudu nganggo klambi adat banyumas, bebed lancingan bathik Banyumasan, ikete wulung jeblagan, lan sikile kudu nyeker ora kena nganggo trumpah,” pituture deweke.
Upacara Begalan kiye isine pitutur nggo penganten sakloron gole arep mbangun somah. Sejrone catur-gunem upacara, kuwe diwedharaken pitutur becik nggo penganten lan tamu sing pada teka ngrubung, kadhang-kadhang dibumboni glewehan-glewehan kepriwe carane wong urip omah-omah lanang-wadon. Pagelaran seni kiye diiring gendhing Jawa Banyumasan
“Biasane bar gelaran, "Brenong kepang" (alat dapur) sing digawa kuwe dibalangaken kanggo rayahan penonton,”pituture Arsanawan sing pungkasan. (Prayitno)

Wis demuat neng Harmas 16 April 2015

Maneges Banyumas Extravaganza

Banyumas Extravaganza senajan ana kekurangane, soten kelewiane akeh ora petung. Angger inyong ora keliru, tau maca pangendikan Pak Ahmad Husen neng Koran lokal Purwokerto sing kebabar neng wulan April 2014: “Banyumas Extravaganza dadi kalender kagiatan taunan nggo ningkatna jumlah kunjungan wisata maring Kabupaten Banyumas.” Merga kiye pangendikane peyayi sig paling agung neng Kabupaten Banyumas,  pangendikane dadi ngemu teges jero. Angger kemutan maring pangendikane, rasane  dadi kayong  kegawa kelu, hehehehe...
Tumrape inyong, pasugatan Banyumas Extravaganza dudu pasugatan normative, ningen pasugatan sing sesuatu banget merga ngedab-edabi lan ora baen-baen. Kayong eman-eman angger gole negesna nganggo tembung lan ukara sing normative. Melasi para kawula alit sing lewih wasis maknani kanti jero nganggo laku lan tindakan nyata, delampoa padha teka adoh-adoh sekang plosok Gumelar, Lumbir lan Tambak ngasi kedhangkrakan ninggal kesibukan pedinane. Delampoa padha sabar nunggu start ngasi jam-jaman neng Jl S Parman antri melu arak-arakan gutul alun-alun Purwokerto pas srengenge agi penther-penthere.
Banyumas Extravaganza bangeting lewih sekang  kalender kegiatan taunan nggo ningkatna kunjungan wisata maring tlatah Banyumas.  Inyong ora trima Banyumas Extravaganza kur demaknani lumantar aspek ekonomi kanti cethek. Sejatine, Banyumas Extra Vaganza uga ngemu aspek ideologi, pulitik, sosial lan  budaya masyarakat Banyumas, asal bisa ngematna lambang-lambange lan basa awake (gesture-e).arak-arakane kanti slirik. Angger demaknani kanti wasis, Banyumas Extravaganza minangka kaca benggala nyewijine lan golong gilinge Kawula (rakyat), Ponggawa (aparatur), Gusti (Bupati) lan alam Banyumas minangka mbangun jiwa raga bumi Banyumas lan seisine. Sing demaksud mbangun jiwa ya kuwe mbangun moral, ahlak, budi pekerti lan etos kerja. Mbangun ragane, ya kuwe mbangun kesehatan jasmanine, mbangun sarana prasaranane (infrastruktur), nggodogi keseimbangan alam lan kelestarian alam bumi Banyumas.

Neng Banyumas Extravaganza, para sinoman ngusung  panji-panji Kabupaten Banyumas. Para pamong praja, penggedhe Pemkab, para winasis, para cantrik padhepokan lan para kawula padha ngiring-iring lan ndubyeng-dubyeng neng mburine. Sewetara kuwe, Bupati Banyumas njanggleng neng neng podium sing njemugrug neng alun-alun Purwokerto. Njangglenge neng podium supaya bisa ndeleng lan kedeleng  dening rakyat Banyumas, dudu simbul Bupati lewih dhuwur sekang rakyat, merga Bupati minangka mitra sejajare rakyat. Njangglenge Bupati lewih demaknai dudu simbul rakyat ngledheni Bupati, utawa rakyat ngladheni ponggawane/aparature. Ningen simbul Bupati lan ponggawane ngladheni rakyat (Kiye minangka konsep egalitere wong Banyumas)

Maneges Aspek Ekonomi
Angger detiliki sekang aspek ekonomi, pasugatan sejatine Banyumas Extravaganza mlebu aspek- MICE (Meeting, Incentive, Convention, Exhibition), presise kelebu aspek pameran (exhibition). Teges ekonomi sing lewih mutakhir maning,  lumantar arak-arakane bisa nggo identifikasi (metani) potensi pelaku lan bahan ekonomi kreatip khususe industri kreatip, kaya dene bahan asli Banyumas grafis nggo etnik seni bathik, bahan etnik koreografi nggo  industri seni pertunjukkan, bahan etnik tetabuhan nggo industry seni suara, lan bla.. bla ...
Ningen, bahan-bahan industry kreatip kuwe esih kudu deolah, dikemas lan didistrubusi (bisa dadi konten internet) nggo ningkatna PAD,  ningkatna jiwa wira usaha lan ningkatna jumlah insan kreatip neng Kabupaten Banyumas. Seteruse, bisa ningkatna gumregaeh ekonomi ekonomi kreatip sing bangeting ngugemi sipat ekonomi kerakyatan. Pungkasane, maneka wernane kabudhayan Banyumas sing dadi bahan dhasar ekonomi kreatip bisa kejaga apik kanti sinergis. Amin.

Klamite
Maneges Banyumas Extravaganza angger kanti normative (wungkul) marekna ana maskot Banyumas Extravaganza taun 2014 topeng berbalut batik wujud  simbul parte, lananane adegan Bupati Banyumas lan Gubernur Jawa Tengah ngiming-imingna topeng kuwe sing  bisa kedeleng sekang videotron alun-alun Purwokerto. 
Merga Banyumas Extravaganza sing uwis-uwis lan sing arep kelaksanan taun 2015 kiye pasugatane kabeh rakyat Kabupaten Banyumas tanpa mbedakna latare, tritisane lan mburitane, muga-muga padha  bisa manages kanti iklas lair batin supaya dadi pasugatan sing adil lan objektip tumrap wong Banyumas sapa bae.
Pasugatan Banyumas Extravaganza uga dudu minangka symbol pisowanan ageng taunan kawula (rakyat) maring gustine (Bupatine) merga pasugatan kiye sekang Kawula nggo Kawula, sekang Gusti nggo Kawula lan kosokbaline.
Banyumas Extravaganza pancen hebad bro!  Manjuh koh padha nonton arak-arakane! Ningen manjug kawit siki padha ndonga dhisit maring Allah Subhahanahuwata’ala muga-muga aja udan, kari mendhung tah kena. Uga bisa kaleksanan kanti sukses ora ana alangan septhil-pethila. Amin. Hehehe.  (Hari Widiyanto, anggota Grup Pesbuk Guyon Banyumasan)

wis demuat neng Harmas 16 April 2015

Wangunan Umah Adat Jawa

JAMAN  gemiyen neng Negara Barat ana teori arsitektur sing ngomonga form follow function sing maksude lamona wujud wangunan/umah kuwe ngetutna maring kagunan utawa manfangat wangunan umah kuwe. Wangunan nggo toko kuwe kudu beda karo wangunan nggo pasar. Wangunan nggo kantor kuwe beda karo wangunan restoran. Semana uga wangunan nggo losmen kuwe beda karo wangunan nggo pomahan biasa.
Kejaba kuwe, wangunan umah kuwe beda-beda gemantung sekang kahanan alam sekubenge. Alam Indonesia sing neng sekiwe tengene garis katulistiwa beda karo alam neng Eropah utawane neng Negara Arab. Mulane wangunan, mligine wujud payon umah beda-beda antarane umah neng Indonesia, Eropah utawane Arab.
Sejatine teori arsitektur sing ngomonga wujud wangunan ngetutna kagunan kuwe ora mung ana neng Negara Barat thok. Neng Indonesia mligine neng tlatah tanah Jawa lan lewih mligi maning neng tlatah Jawa Tengah. Semana uga neng tlatah Banyumas kene.
Sejan-jane kit jaman kuna makuna wong Jawa ya wis mbedak-mbedakna wujud payon wangunan sing penganggone ya beda-beda miturut butuhe. Sing baku wujud payon wangunan ana enem (6) werna ya kuwe:
1.    Payon panggang pe, sing biasane denggo nggo panggonan pegawean sing cilik-cilikan, ora akeh wong sing megawe neng kono lan ora deinepi, umpamane bango, mbuh neng pasar (madeg bareng-bareng) utawane madeg dhewekan neng pinggir dalan, gubug neng sawahutawane kandhang kewan. Kanti payon lewih dhuwur sesisih dadi keton endi ngarep lan endi mburine. Payon panggang pe teyeng deabakna maring ngarep apa dena meng mburi nganggo payon emperan utawane ganggong (konsol) dadi payon gedhang selirang utawa cere gancet.
2.    Payon srotong, sing biasa denggo mayoni wangunan umah neng laladan karang pradesan utawa neng kota wis molahi arang anane. Payon srotongan kuwe kena dearani megarane payon panggang pe sepasang detambah emperan neng ngarep utawa neng mburi utawane neng ngarep karo neng mburi. Kanti tambahan payon kuwe wangunan dadi tambah amba lan teyeng depilah-pilah dadi pirang senthong gemantung butuhe, lan kahanan kesugihane sing duwe umah. Umah srotong mesthi ana tutup keonge lan ora ilok angger tutup keong kuwe ora depasang mbok nggo liwat Bethara Kala nggoleti bocah kalang.
3.    Payon limasan, pancen wangun payon limasan kuwe neng tlatah Banyumas kena dearani arang utawa madan langka. Umah payon limasan kuwe ora ana tutup keonge merga deganti karo sepasang empyak utawa rangken segi-. Wujud baku payon limasan kuwe ana rangken 4, ngarep, mburi, kiwe karo tengen. Kanggone wong sing duwe kuwe wong sing madan sugih umah payon limasan  teyeng deambakna karo emperan neng ngarep, mburi lan/utawa sisih kiwe apa tengen.
4.    Umah tikelan, sing cara wetane desebut joglo kuwe umah sing mertandhakna sing duwe kuwe wong sugih, penggedhe utawa wongsing deormati. Desuyudi neng tangga teparo. Merga butuh panggonan sing amba, jembar, mulane degawe umah payon tikelan. Wangune meh kaya limasan tapi lewih dhuwur. Umume umah tikelan nganggo empyak 8 (wolu) ningen wong sing sugih gawe umah tikelan kanti empyak 12 (rolas). Biasane umah payon tikelan kuwe denggo nggo bale utawa pendhapa, alias panggonan nggo rembugan utawa musawarah. Tapi dhong taun 1980an masyarakat kenang penyakit “latah”, payon tikelan ora mung denggo nggo payon bale, ningen uga wangunan-wangunan cilik (pos kamling, gerbang utawa gapura malah gutul cungkub) uga degawe tikelan.
5.    Payon tajug kuwe payon lancip ora papak kaya payon umah tikelan. Payon tajug biasane nggo mayoni mesjid utawa langgar. Lanciping payon tajug dekarepna nggo tumuju maring Gusti Allah sing manggon neng kana ndhuwur. Sing dadi inyong bingung kuwe pendapa Kabupaten Banyumas karo pendapa Wakil Bupati Banyumas koh nganggo payon tajug dudu payon tikelan utawa joglo.
6.    Wangunan trajumas, kuwe wangunan cagak (saka) nenem (6), telu neng ngarep lan telu maning neng mburine, sing degandheng karo penglari meng ngiwe-nengen lan pengeret meng ngarep mburi. Kanti gandhengan penglari, saka telu kuwe memper timbangan emas utawa traju emas. Wangunan trajumas kuwe mligi nggo cungkub neng kuburan, sing filosofine jare nglambangna lamona mbesuke neng akherat lakune menungsa nalikane egin urip bakal detimbang-timbang ala lan becike. (Ir Sunardi, MT, ahli tata kota lulusan UGM tinggal di Purwokerto)

Keterangan Foto: Umah Srotong adat Jawa

wis demuat neng Harmas 2 April 2015

Aja Gawe Gegoh Dina Laire Banyumas

SABEN agep mengeti dina laire Kabupaten Banyumas tanggal 6 April akeh penemu, usul lan upaya njabel Perda sing dadi kekancingan laire Kabupaten Banyumas. Kuwe .... sah-sah bae, ningen aja ngosi gawe bingung warga masyarakat sing wis selawe taun nganakna pengetan dina laire Banyumas saben 6 April, pengetan taun kiye (2015) wis ngancik pengetan sing kaping 433, jeremonge panitia pengetan lan biaya uga acarane wis desusun dening panitia tingkat Kabupaten.
Nggo ngemutna maring masyarakat Banyumas, dina laire Banyumas adedasar Perda (Peraturan Daerah) Kabupaten Banyumas Nomor 2 Tahun 1990 tentang Penetapan Hari Jadi Kabupaten Banyumas. Wektu semono dhong Bupatine Djoko Sudantoko (almarhum) gawe monumen nang ngarep pendhapa Si Panji kambi tetenger sesanti Surya Sengkala “Baktining Manggala Tumataning Praja” (1582 sing ngemu surasa Bekti utawa sembah duwe watek 2, Manggala utawa pimpinan wateke 8, Tumata sekang tembung lingga tata wateke 5 lan Praja, Bumi wateke 1.
Seperangen warga lan ahli sejarah duwe penemu lamona dina laire Kabupaten Banyumas nang tanggal 27 Ramadhan 978 H utawa nang tanggal 22 Februari 1571 persis dina Kemis Wage (Rebo sore) kue mau jere monge adedasar sumber sujarah Naskah Kalibening miturut para ahli naskah Kalibening mula ora saben wong bisa mbukak naskah kue klebu panitia hari jadi sing netepaken tanggal 6 April 1582 dina laire Banyumas. Mula senajan wis selawe taun warga Banyumas mengeti dina kelairane kabupaten saben 6 April ya bisa bae ngemben utawa taun ngarep ganti mengeti nang tanggal 22 Februari, sing penting warga aja padha gegoh lan usreg nggolet sapa sing bener lan salah. Aja ngosi ana kelompok “6 April” lan kelompok “22 Februari” penting maning semangate aweh pakurmatan maring para sesepuh sing ngadegna Banyumas, sepisan maning aja padha gegoh, esih akeh bab-bab wigati sing kudhu derembug.
Miturut budayawan kondhang Kang Ahmad Tohari, dina laire kabupaten utawa kota mujudaken makna “simbolis” sing ora prelu depikir jero, ningen sing penting kepriwe aweh pakurmatan gedhe maring sing ana jasane ngedegaken kabupaten. Pinemu kuwe pancen bener, siki warga urung ndeleng endhi ana dalan gedhe (protokol) sing dejenengi asmane pendiri Banyumas kaya Jl. R. Djaka Kaiman, Jl. R. Nagbehi Mertasura lan sing jaman siki endhi ana Jl. Kol. Poedjadi Djaring Bandajoeda, Jl. RG. Roedjito lan tokoh liyane sing akeh jasane tumrap Banyumas seprane-seprane urung klakon derembung kanti terwaca.
Angger tangga Kabupaten Banyumas kaya Purbalingga lan Banjarnegara wis ana penghormatan maring para pejuang lan uga manten Bupati. Purbalingga ana GOR dejenengi GOR Goentoer Darjono, ana uga dalan Dipakusuma, nang Banjarnegara ana GOR Kolopaking lan dalan Dipayudha.
Wektu semono panitia penetapan dina laire Banyumas aweh alesan lan catetan penting, ana papat bab pokok yakuwe; Sepisan, degolet taun laire sing paling tua, ping pindone, bisaha nuwuhna rasa bangga (pride) tumrape masrakat Kabupaten Banyumas, ping telune ana ciri khas lan identitas Mbanyumasi sing kawentar kaya jiwa gotong royong, kesetiaan lan cablaka lan sing angka papat yakuwe degawe “Indonesia sentris” ora “Neerlande sentris” ngemu mangsud madheg Bupati/Adipati ora sebab deangkat nang Gubernur Jenderal Landa, ningen deangkat ana kekancingan sekang Pemerintah/Raja sing kuasa sedurunge tekane Landa.
Adhedhasar alasan kuwe kabeh sing teka nang seminar netepaken dina laire Banyumas padha setuju, ora nana sing kabotan lan terus dekethok palu resmi Banyumas lair 6 April 1582 terus deserahaken maring DPRD Banyumas kon degawe Peraturan Daerah sing desahaken kanti Nomor 2 Tahun 1990 bab laire Kabupaten Banyumas.
Sing penting maning angger ana Perda anyar laire Banyumas prelu ana pasal sing mbukak penemu liyane bab laire Banyumas angger Perda gemiyen ora nana pasal sing ngatur mengko tembe mburi angger ana penemu anyar Perda bisa deowahi.... lha kebablasen ngosi 25 taun ora nana sing ngetokna penemu anyar, nembe taun 2015 kiye jeremonge ana Perda inisiatip DPRD sing arep njabel Perda No. 2 Taun 1990 lan nemtokaken dina laire Banyumas ora 6 April 1582 ningen tanggal 22 Februari 1571.
Mula sing dadi masrakat nunggu bae kapan ana sidang Perda inisiatip dewan lan angger ana seminar ya padha urun rembug sing terwaca ana penemu ya deomongna aja kaya ganu deng taun 1990 kabeh sing teka nang seminar ora nana sing ngreaksi, ngritik lan koreksi maring panitia, mula panitia nganggep kabeh wis setuju lan gumolong rembug.
Muga-muga bae Perda inisiatip bisa nggugah maring para ahli sejarak kapan sebenere dina laire Banyumas lan aja nganti gegoh angger wis genah terwaca, aja kaya siki sing wis mlaku 25 taun nembe ana sisik melik. Klilan (Bambang S Purwoko, Mantan Kabag Humas/ Pendamping Panitia Hari Jadi Banyumas 1990)

wis demuat neng Harmas 2 April 2015

Dopokane Blarak, Bluluk, Bleketepe lan Blokeng

MENUNGSA sing urip nang alam donya kudu titen maring sasmita, sanepa, perlambang lan kawruh bab alam seisine klebu wit-witan, kewan, gunung, segara, langit lan bumi. Kiye ana crita bab wit klapa....ya wit klapa sing thukul nang endhi bae nang kota utawa ndesa. Ningen urung akeh wong sing ngerti istimewane wit klapa, ana perangan-perangan sing dadi sanepa lan ora saben wit kaya klapa kiye.
Jajal mayuh depetani perangan-perangan kuwe, angger klapa esih pentil dejenengi bluluk, godhonge arane blarak dadi siji kambi blukang wite sing kuat tur atos nggo bahan blandar, blarake nggo gawe bleketepe ningen angger menungsa semblothongan nyigar dawegan utawa klapa delumahaken bae nang pekarangan arane blokeng biasane nggo umah blatung, klapa tua sing deparud nggo lenga klentik jenenge blotong wit klapa sing nduwur uga nggo menclok blekok...
Menungsa uga ngalab berkahe wit klapa nggo keperluan urip angger deetung lewih sekang seket barang lan panganan sing asale sekang wit klapa ... ora percaya mayuh deetung sing terwaca, contone klapa gunane nggo santen, srundeng, lenga, obat-obatan, kosmetik lan esih akeh gunane. Janur sing kuning nggo gawe klontongan kupat, umbul-umbul, penjor, wadah panganan, wadah sajen. Janur sing tuwa nggo gawe bleketepe gelaran kaya klasa, gedheg, payon gubuk lan liyane.
Siki ngentung liyane kaya tepes nggo keset, tambang pongkor, lan liyane sing terhormat yakuwe nggo jok mobil mewah....jeremonge jok sekang tepes lewih sehat lan awet tinimbang bahan liyane. Ana maning gunane bathok...jan pirang-pirang kaya nggo siwur, irus, bekong, centhong, asbak lan liyane. Siki ngetung barang sekang sadha...ana sapu sadha, sindik sate, sindik ondhol, bithing, kranjang lan akeh maning. Jajal....wis pira kuwe, esih ana maning barang sekang wite....kaya blandhar, usuk, reng, tabag, saka, nggo brug lan liyane.
Sawijining dina perangan wit klapa padha dopokan ngetokna jasane dhewek-dhewek, Blarak ngomong “Angger ora nana inyong menungsa ora bisa gawe kupat, bleketepe, brongsong nangka, tabag, payon gubuk lan liyane”, ujare bangga pisan. Ganti klapa (wohe) nimbrung “Apamaning angger ora nana inyong, menungsa ora bakal bisa mangan srundeng, gebing, nyanten, masak gorengan, umben-umben klapa nom lan mentega”, Si Klapa ora kalah banggane angger ngedhirna jasane.
Dopokane klapa kambi janur keprungu si glugu, ora kalah banggane ngomong “Angger ora nana inyong ora bakalan menungsa gawe umah sing apik lan kuwat sebabe bisa nggo blandar, usuk, saka, reng, tabag, kudha-kudha, pengeret lan liyane”, ujare si glugu mantep banget ngagul-ngagulna awake dhewek.
Manggar utawa bakalan woh klapa krungu uga ngomong lamona angger ora nana inyong bakul dhawet, gado-gado, pecel, pabrit kecap lan panganan liyane ora bisa ngunakna bumbon sekang gula klapa sebabe nyong sing ngasilna gula klapa utawa gula jawa, omongane manggar ora kalah banggane kambi liyane.
“Lah ....ngonoh ngedirna jasane maring menungsa, siki sapa sing gelem kurban kaya inyong”, wit klapa sing esih meger-meger ngomong lamona wit klapa sing dhuwur dhewek nang pekarangan sing nggo tumbal desamber bledeg nggo mbentengi wit-witan lan umah menungsa, pancen bener wit klapa sing dedheg lan piyadhege dhuwur dhewek sering desamber bledeg....lah kuwe pengorbanane mula perangan liyane kaya bluluk, janur, woh klapa, blarak, glugu lan liyane aja sombong ngetokna jasane maring menungsa, angger wite kesamber bledeg kabeh geseng, mati lan glugune ora kena nggo gawe bahan bangunan....jeremonge ora ilok.
Siki tugase menungsa aja gawe rusak maring wit klapa, esih mincis-mincis wis derampal janur kuninge, padha dokoh mangan dawegane lan pondohe urung umur wite detegor. Ganu malah ana kewajiban calon penganten angger agep nikahan ana syarate kon nggawa cikal klapa seperlu detandhur nang pekarangane Klilan. (Bambang S Purwoko)

Wis demuat neng Harmas 9 April 2015

Kota Lawas Dadi Kecamatan Wisata Budhaya

SETAUN kepungkur, Dinas Pemuda Olah Raga
Kebudayaan dan Pariwisata (Dinporabudpar) arep nambah siji maning lokawisata anyar. Kota Lawas Banyumas neng taun 2015 arep debukak dadi Kecamatan Wisata Budhaya.

Kota Lawas  Banyumas arep detawakaken dadi pusat budhaya Banyumas tempo dulu. Pusat wisata kota lawas kuwe neng sekubenge Pendapa (duplikat) Si Panji Kecamatan Banyumas karo alun-alun kota lawas.
Jere ahli Tata Kota Ir Soenardi MT sing katelah Eyang Nardi, kanggo daya tarik kota lama, Pendapa duplikat Si Panji kudu direvitalisasi. Semana uga, Museum Wayang , dedakaken Museum Banyumas sing isine lewih lengkap-lengkip.
Ora keri panggonan dodolan cinderamata, karo panganan khas, ora keri peturasan sing resik lan sehat.Kanggo nampung komunitas seni uga arep degawe panggung bukakan sing deisi hiburan kanthi ajeg. Kiye mau diarepaken bisa dadi daya tarike wisatawan lokal apa mancanegara.
Kanggo nambah daya tgarik maning kudu ana museum urip, kayata conto klambi  adat jawa Banyumasan sing denggo camat karo pegawene. Dadi wisatawan sing mampir maring Pendapa, bisa nyekseni kahanan pusat pemrentahan Kadipaten (sikikecamatan ) Banyumas agi jamane pemrentahan Joko Kahiman  500 tahun kepungkur.
Dadi mulai sekang  Pak Camat tekan  pegawai kecamatan babagen ladhen wedang karo tukang sapu , aben dina kudu nganggo klambi seragam pemrentahan jaman kuna. Merga ibu kota Kabupaten Banyumas sedurunge boyong maring Purwokerto, Pendapa karo alun-alune esih ninggalaken gagrag Mataraman.
Contone, alun-alun desigar neng tengah kanggo dalan mlaku masrakat sing arep n gadhep maring Pendhapa nemoni bupati. Gagrag sing kaya kuwe esih arep delesatarekaken. Khususe sekubenge pendhapa karo alun-alun bakal dadi daya tarik wisatawan.
Camat Banyumas se pegawene ngaku siap dadi bagean museum urip, mingangka ngembangaken Wisata Budaya Banyumas Tempo Dulu mau. Angger pancen karo pegawene kudu nganggo sandhang pegawe jaman kuna, ya kudu siap. Kabeh mau kanggoihtiarf ngembangaken wisata budhaya kota lawas.
Seliane kabeh pegawe kecamatan arep dedaekaken museum urip, sing arep nggo tontonan waisatawan, kudune para seniman tradisi banyumasan, uga kudu dilibedaken. Seliyane kuwe kota lama duwe siswa seni neng Sekolah Menengah Karawitan Indonesia (SMKI).
Murid-murid mau bisa diberdayakan kanggo ngisi rutin nyuguhaken tontonan kesenian khas Banyumas pas ana  wisatawan sing tekane rombongan. Seniman Banyumas sing gabung nang wadhah Dewan Kesenian Kabupaten Banyumas (DKKB) uga kudu melu kelibed.
Dadi tontonan kesenian kayatai Lengger, Calung, Ebeg karo liya-liyane bisa manggung tetep tur dadi tambah mutune. Angger ora tau pentas, kesenian tradisi bisa mati cut siji, merga langka sing nanggap apa sing nonton.
Ndadekaken kota lawas Banyumas dadi sentra wista  cagar budaya karo kearifan lokal, seorane bisa nyuguhaken panggonan wisata sing beda nang Banyumas. Puluhan taun, wisata Banyumas seing dikenal wong mung Baturraden thok. Mulane mayuh padha melu ndadekaken kota lama Banyumas dadi panggonan wisata anyar. (R Wiedhayatie)

Keterangan Foto: ALUN-alun Banyumas sing arep didadekaken lokasi Wisata Budhaya.

wis demuat neng Harmas 29 Januari 2015

Friday 9 October 2015

Sastra Banyumasan Pancen Maen

SEDAYA kanca-batir, utawane para pinter teng pundi mawon mligine teng tlatah Banyumas, menawi kita sami purun nggoseki basa banyumasan, niku jane isine nggih kumplit pepek-ngupek. Ingkang kula kajengaken pepek-ngupek, isine mboten kawon kaliyan basa jawa,ingkang asring desebat “basa jawa standar”. Niku basa jawa sing seni kene dewucalaken teng sekolahan-sekolahan.

Lah saniki kenging napa basa jawa Banyumasan, dereng dados basa jawa standhar teng sekolahan-sekolahan. Lah niku sababe kula,kanca-batir, utawa para pinter kadose dereng sami kober nggoseki, utawa metani napa mawon isine basa banyumasan. Nggih mboten maiben, mboten saking mboten merlokena, utawi mboten nggatosaken. Kula kanca-batir, lan para pinter sami ketungkul menggota, koreh ngge njejegena kendhil, mados pangupa jiwa.

Milanipun mangga saniki sami sareng-sareng melahi sami nggantosaken budhayanipun keyambek mligine teng babagan ”kawruh,sastra” basa jawa Banyumasan. Seringe desebat basa Banyumasan. Saking kathahe kawruh, sastra, lan sesanese, pramila anggene nggoseki mboten saged “bruk pethuthuk”. Eh…niki cara kula sing kawruhe pas-pasan.

Para sedherek sedaya, jan-jane angger kula sedaya sami purun mirangaken gendhingan utawi tabuhan, calungan, gendhing-gendhing banyumasan ingkang dene sindhenan, senggakan, gerongan, niku isine basa banyumasan seni. Lah basa seni niku nggih namine sastra. Susastra :su (maen) sastra (tulisan), tulisan ingkang isine maen. Angger basa Indonesiane niku “Indah”. Niku sastra ingkang wonten kalangan seni karawitan, seni Pedhalangan, lan ugi seni calung.

Salajenge sastra ingkang ngrembaka teng kalangan masyarakat, jan mboten mupakat kathahe. Ingkang kula ngertasi teng Jatilawang,ngaler Purwajati Gerduren nyabrang ngidul Tinggarjaya. Pun teng ngriku Sumber crita rakyat.Mandar sedherek Drs.Prayitno Mpd, niku lenggahe teng Bobosan. Seratane nyariyosaken dumadine desa Gendhurek, Karangwangkal, Lemajang lajeng Sekaran Penganten.

Niku jen maen pisan. Ujar kula soten. Dereng nyabrang kali Tajum, saking Gerduren, ngidul teng Tinggar-Jaya. Teng ngriku nggone juragane. Ramane Haji Ahmad Tohari, niku juragan basa, juragan sastra, juragan Novel Banyumasan. Ari sedulur ajeng mbetahaken novele, Sugan teksih mbok. Ningen nggih mbayar, ganti cetak kaya niku.

Kathahe sastra ingkang dingge kangge sindhenan, gerongan, tandhakan. Kanggene para seniman nalikane sami tabuhan, basanipun basa tembang, tegese basane deiket, boten bebas. Lah angger teng basa Indonesia niku desebat “ Puisi “ sanes prosa. Angger puisi niku basa tembang, prosa niku basa gancaran utawi bebas.

Dados mekatene nenek moyang kita sami teng Banyumas kathah ingkang pinter. Emane dugi sepriki kula kiyambek dereng mrangguli. Nenek moyang sinten asmane ingkang nyerat basa sastra kasebat. Napa niku wangsalan, parikan, crita rakyat  ( Kedadiyane Gendhurek, Dipati Karangwangkal, lemajang ,Gunung Putri) lan sanese.

Niki mbeke Banyumas iring kidul seguthek. Mangkane amper saben dhusun gadhah crita, dongeng kiyambek – kiyambek. Lah niki ingkang kula kajengaken Banyumas sugih sastra, naming dereng sugih panulis, nggih sababe anu sami dereng kober merlokena sami nyerat. Mudheng-mulek ya ramane Tinggarjaya ingkang tekun urak – urek. (Darkam AS/08)




CALUNG BANYUMAS; Senggakan nang calung banyumasan nganggo basa seni sastra banyumasan. Foto:Harmas/dok

Wis demuat nang Harmas 2 Juni 2015

Lakone Pegawe Blekethir, Ketara, Ketarik…Ketriwal

JAMAN  wis merdhika ora nana maning menungsa kerangla, kabeh wis ngrasakna keadilan, kudune ora nana uga wong sing ngethiplakna  siji lan sijine. Pamong praja uga adil maring bawahane, pimpinan perusahaan uga kudhu temindak adil maring buruh lan pegawene, juragan, mandhor, pengusaha lan sing kejibah dadi majikan aja sewenang-wenang...
Sering ana kedadean nang pomahan, akeh pembantu utawa rewang sing deaniaya, raine disretika, desiram banyu panas, desiksa ora olih mangan pirang-pirang dina. Khanna majikan sing cokannyiksa rewang uga salah sijining tindak nglawan ukum sing kewentar KDRT (Kekerasan Dalam Rumah Tangga), sapa sing nglanggar bisa depidhana abot.
Crita bab lakone wong cilik ora nana poge mbuh nang kota utawa nang ndesa. Kiya conto sing cokan marakna trenyuh angger ana wong mbranggawe mantu, nyunati utawa rapat lan pengajian, biasane nggo ngamanaken kahanan, parkir mobil lan montor ana petugas sing jenenge Hansip siki ganti jeneng Linmas. Jane tugas Linmas kuwe kon ngamanaken desa, gawe tentrem warga lan mbantu aparat keamanan, jenenge bae Linmas (Perlindungan Masyarakat).
Ningen wis salah kaprah angger ana keramean lan hajatan ora keri nyambat Linmas kon dadi tukang parkir, malah angger ora nana Linmas jeremonge ora mantep sing duwe gawe. Kaya kuwe ya ngonoh angger pada  sembada ngrumat pangane, honore lanmangsane mangan, medhang ya  aja kapiran. Sing sering kedadean petugas sing umume wis tua kuwe sering kapiran ketriwal angger ana bagian apa bae. Kiye sing kudu daemutna maring masyarakat aja cokan nyewiyah petugas sing jane kur mbantu ngamanken wong hajatan.
Kiye ana crita maning bab wong sing cokan ketriwal alias kapiran angger ana bagian. Nang kantoran pemrentah, swasta utawa perusahaan apa bae mesti ana karyawan utawa pegawe cilik sing ketelah “Blekethir” jane blekethir kuwe mangsud asline “buntut kethek cilik” malah ana sing ngomongna kuwe “sebangsa kethek” ningen nggo paraban utawa nggarnbarna pegawe rendahan utawa wong cilikan.
Akeh keprungu angger ana gegoh utawa rembugan antarane buruh, karyawan utawa pegawe, “inyongbleketir ya njagonge nang mburi, sering uga keprungu ... lha kiye sing nlasani, lah ... bangsa bleketir cokan ora nampa bagen, utawa nampa ya semendhing” lan esih akeh omongan liyane sing intine pegawe utawa buruh cilik cokan desepelekaken nang majikan uatawa pimpinane.
Sekang tembung blekethir kuwe ana poyokan lan wadhanan sing umum nang masrakat yakuwe nasibe wong cilik klebu bleketir jeremonge “ketara, ketarik lan ketriwal” mangsude angger ana salahe pegawe cilik mesti ketara lan desalahhaken, ketarik mangsude angger ana pegawean utawa sing kasar-kasar mesti ketarik kon maju dhisit utawa nggo pengandhele lan anggre ana bagian dhuwit utawa barang biasane ketriwal utawa deklalenaken alias ora deetung ... ya ketriwal, mula akeh sing ngangluh ningen wong wis sering kaya kuwe para bleketir ora kaget lan nrima ing pandhum.
Sing ngaku bleketir uga mayuh ngudi daya aja selawase urip nyandang pesuruh, tukang kebon lan tukang sapu, priyatin lan gawe prestasi men munggah pangkat utawa jabatan. Akeh wong sukses sing maune sekang pegawe cilik (bleketir) sebabe ana prestasine.
Jaman wis maju jeremone jaman repormasi aja ngosi keprungu maning nang kantoran, pabrik, perushaan lan panggonan usaha liyane keprungu wong sing “ketara, ketarik lan ketriwal kaya crita nyata mau sing sering kedadean anang masrakat. Klilan (Bambang S Purwoko/08)

Wis demuat nang Harmas 2 Juli 2015